Toshkent moliya instituti zulxumor toirovna abdalova zulxumor nazarovna tojiyeva


  Fermer xojaliklari geografiyasi



Download 6,69 Mb.
Pdf ko'rish
bet86/118
Sana18.01.2022
Hajmi6,69 Mb.
#387097
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   118
Bog'liq
Иқтисодий география.Абдалова З

4.  Fermer xojaliklari geografiyasi
0 ‘zbekistonda  b o zo r  m unosabatlarini  rivojlantirish  sha- 
ro itid a  ferm er  x o ‘jaliklarining  tashkil  topishi  agrar  islohot- 
larning  asosiy  m azm un in i  tashkil  etdi.  F erm er  x o ‘jaligining 
boshqa jam o a,  shirkat  yoki  hissadorlik  kabi  yirik  x o ‘jaliklardan 
asosiy  farqi  va  ustunlik  to m o n i  ferm erning  ishlab  chiqarish 
vositalari  bilan  bevosita  birgalikda,  y a ’ni  m ulk  va  m e h n at 
natijalarini  ta sarru f  etish  b o ‘yicha  m asalalarni  m ustaqil  hal 
etishida  b o ‘lib,  uning  iqtisodiy  negizini  ishlab  chiqarish 
vositalariga  (yer  b u n d a n   m ustasno)  va  o ‘z  m ehn ati  natijalariga 
m ulkiy  egalik  tashkil  etadi.  F erm er  x o ‘jaligida  tadbirkorlik 
erkinligi,  oila  h am da  shaxsning  o ‘z  m oddiy  farovonligi  y o ’lida 
m e h n at  qilishiga  tayanish  m u h im   o ‘rin  tutadi.  R espublikada 
ferm er  xo‘jaliklarini  tashkil  etilishi  bo sqichm a-bo sq ich   va 
izchillik  bilan  am alga  oshirilm oqda.
0 ‘zbekiston  Rcspublikasida  01.01.2011  y.  m a ’lum otlari 
b o ‘yicha  jam i  71981  ta  ferm er  x o ‘jaliklari  qayd  etilgan. 
F e rm e r  x o ‘jaliklarining 
m iqdoriga 
k o ‘ra 
S am arqand  va 
F arg ‘o n a   viloyatlari  yetakchilik  qilishadi.  Bu  h ud udlarn ing   h ar 
biriga  m am lakatim izdagi  ja m i  ferm er  xo‘jaliklarining  12,1  - 
10,7  foizi  to ‘g ‘ri  keladi.  Q ashqadaryo  va  N am an g an   viloyatlari 
h am   ushbu  xo‘jalik   soniga  k o ‘ra  oldingi  o ‘rin lam i  egallaydi. 
F e rm e r  x o ‘jalildari  soni  1991-yildan  2007-yilgacha  m uttasil 
ortib  borgan.  M asalan,  2000-yilda  ferm er  xo‘jaliklari  soni  43,7 
m ingtani  tashkil  etgan  b o ‘lsa,  2007-yilda  esa  u n in g   soni  5 
m artaga  yaqin  k o ‘paydi,  y a ’ni  217,1  m ingtaga  etdi.  Biroq, 
keyingi  2007-  2010-yillarda  ferm er  xo‘jaliklari  soni  3  m artaga 
kam aydi. 
Bunga  0 ‘zbekiston  Respublikasi  P rezidentining
2008-yil 
6-oktabrdagi 
F -3 077-sonli 
« F erm er 
x o ‘jaliklari
153


faoliyatini  yuritishda  yer  uchastkalari  m iqd orini  m aqbullash- 
tirish  (optim allashtirish)  choralarini  k o ‘rish  yuzasidan  taklillar 
isWab  ch iqish  b o ‘yicha  maxsus  kom issiya  tashkil  etish 
t o ‘g ‘risida»gi  farm oyishi  tufayli  b ir  ferm er  xo‘jaligiga  to ‘g ‘ri 
keladigan  yer  m aydoni  2  baravarga  (27  gektardan  56  gektarga) 
kengaytirilganligi  sababdir.
H ozirda  o ‘rtach a  bir  ferm er  x o ‘jaligiga  to ‘g‘ri  keladigan 
yer  m aydoni  k o ‘rilayotgan  davrda  4  baravarga  hV paygan 
holda,  2010-yilda  80  gektardan  oshib  ketdi.
Bu  esa  o ‘rtac h a  bir  ferm er  xo‘jaligi  a ’zosiga  to ‘g bri 
keladigan  yer  m aydonining  2007-2010  yillarda  169.2  foizga 
o bsishiga  olib  keldi.  2000-2010  yillar  davom ida  respublika 
ferm er  xo‘jaliklariga  biriktirilgan  ekin  m aydonlari  6,5  m artaga 
k o ‘paydi.
F erm er  x o ‘jaliklariga  biriktirilgan  yer  m aydoni  Buxoro, 
Q ashqadaryo,  Surxondaryo,  Q oraqalpog‘iston  Respublikasida 
nisbatan  katta.  M azkur  hududlardagi  ferm er  xo‘jaliklariga 
o ‘rtach a  10  gektardan  ko‘p  yer  tegishlidir.  Ayni  paytda, 
A ndijon,  X orazm ,  Sirdaryo  h am da  N av oiy  viloyatlarida  bu 
k o ^ a tk ic h la r   n isbatan  past.
0 ‘zbekistonda  2010  yil  m a'lu m o tig a  k o ‘ra,  jam i  ferm er 
x o jalik lari  5826,8  m ing  gektar  yer  m aydonida  ish  olib 
borishm oqda.
M azkur 
ferm er 
x ojalik larin in g  
optim allashtirilishi 
natijasida  ularda  ishlayotgan  ishchilar  m iqdori  kam aydi. 
Bugungi  kun da  respublikada  o ‘rtach a  h ar  bir  ferm erga  18,5 
nafar 
ishchi-xodim  
to ‘g ‘ri 
kelgan 
holda, 
ja m i 
ferm er 
x o jalig id a  ishlayotganlar  1500  ga  yaqin  b o ‘lib,  u lam in g  soni 
k o ‘rilayotgan  yillarda  kam ayib  borm oqda.  M asalan.  2008-yilda 
—  1754,0  m ing  kishi  ferm er  x o jalig id a  ishlagan  b o js a ,  bu 
k o ‘rsatkich  2010-yilda  -   1330,5  m ing  kishiga  teng  b o ‘ldi.
R espublika 
ferm er 
x o jalik larid a 
ishlab 
chiqarilgan 
m ahsulot  hajm i  ja m i  qishloq  x o jalig i  va  d eh q o n   x ojalik larig a 
nisbatan  ja d al  k o ‘payib  borm oqda.  Ju m ladan ,  yalpi  qishloq 
x o ja lik   m ahsulotlarini  yetishtirishda  ferm er  x o ja lik larin in g  
ulushi  2000-2010-yillarda  35  foizgacha  k o ‘tarildi.  Ayni  vaqtda, 
ushbu  ko‘rsatkich  Sirdaryo  viloyatida  43,1  %,  Q ashqadaryoda 
41,9 
%,
  Q oraqalpog'iston  R espublikasida-40,2  %  ga  teng
154


b o ‘lgan  b o ‘lsa.  aksincha,  N avoiy,  Buxoro  va  N am an g an  
viloyatlarida  uning  darajasi  u m um m am lakat  k o ‘rsatkichidan 
biroz  past.
M azkur  x o ‘jaliklarining  qishloq  x o ‘jaligidagi  tarm o q lar 
tarkibidagi  о ‘m i  k o 'p ro q   dehq onchilikda  k o ‘rinad i,  c h o r­
vachilik  m ahsulotlarini  yetishtirishda  esa  aksincha,  dehq on  
x o ‘jaliklari  faol  ishtirok  etishadi.  M asalan,  2005-yilda  ferm er 
x o ‘jaliklari  jam i  d eh qo nch ilik   m ahsulotlarining  41,6  foizini 
yetkazib  bergan  b o ‘lsa,  2010  yilda  bu  k o ‘rsatkich  60  foizga 
teng  b o ‘ldi.
F erm er  x o ja lik la ri  geografiyasida  joy lam in g  relyefi  (yer 
usti  tuzilishi),  yer  resurslari  bilan  ta'm inlanganligi,  agroiqlim iy 
resurslar 
(nam lik, 
harorat, 
tu proq), 
geografik 
o ‘m i, 
geoekologik  vaziyati,  qishloq  x o ja lig in in g   tarm o q lar  tarkibi  va 
ixtisoslashuvidan  kelib  chiqq an   holda  m a lu m   tafovutlar 
kuzatiladi.

Download 6,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish