Toshkent moliya instituti zulxumor toirovna abdalova zulxumor nazarovna tojiyeva


Asosiy  qishloq  x o ‘jaligi  ekinlari  hosildorhgi  (s/g a )



Download 6,69 Mb.
Pdf ko'rish
bet82/118
Sana18.01.2022
Hajmi6,69 Mb.
#387097
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   118
Bog'liq
Иқтисодий география.Абдалова З

Asosiy  qishloq  x o ‘jaligi  ekinlari  hosildorhgi  (s/g a )
Q /x   mahsulot 
turlari
1990  yil
2000 yil
2010  yil
Paxta  tolasi
22,6
21,8
25,6
D onli ekinlar
20,2
28,2
44,2
Kartoshka
80,0
129,3
194,9
Sabzavotlar
192,0
183,8
252,5
Poliz
m ahsulotlari
115,0
132,4
192,6
Manba:  Основные  тенденции  и  показатели экономического  и  социаль­
ного развития республики  Узбекистан  за  годы  независимости  (1990-2010
 
гг.)  и  прогноз  на  2011-2015 гг.  Статистический  сборник.-Т.:  Узбекистан,
 
2011.  С. 45.
Paxta 
tolasining 
hosildorhgi 
1990-yilda 
respublikada 
gektariga  22,6  sen tn erd an   b o ‘lgan  b o ‘lsa,  2010  yilda  25,6 
sentnerga  k o ‘tarildi.  2010-yila  m am lakat  b o 'y ich a  1342,5  m ing 
gektar  yerga  paxta  ekilib,  3404,0  m ing  to n n a   yalpi  hosil  olindi.
145


P axta  ekin  m aydoni  Buxoro,  Q ashqadaryo,  Surxondaryo  vilo­
yatlarida  nisbatan  katta.  A ksincha. 
N am ang an . 
N avoiy, 
Sam arqand  viloyatlarida  uning  darajasi  100  m ing  gektarga 
yetm aydi.
R espublikaning  b arch a  viloyatlarida  o ‘rta  tolali,  Buxoro. 
N am an g an ,  S urxondaryo 
va 
Q ashqadaryo 
viloyatlarida
ingichka  tolali  paxta 
ekiladi. 
K o ‘p 
yillarda 
respublika 
eksportining  asosiy  m ahsuloti  paxta  tolasi  hisoblangan.  A m m o 
1990-2010-yillarda 
paxta 
tolasining 
um u m iy   eksportdagi 
ulushi  47,9  foizdan  11,3  foizga  qisqardi.
Texnika  ek inlaridan  tam aki  asosan  S am arqand  viloyatining 
U rgut  tu m an id a  yetishtiriladi,  yalpi  hosili  12307  to n n a, 
hosildorhgi  16,2  s/ga.  Shuningdek,  qism an  Q ashqadaryo 
viloyatining  Shahrisabz  va 
Yakkabog* 
tum anlarid a 
ham
yetishtirilgan.  Y etishtirilgan  tam aki  U rgut  tam aki  ferm entlash 
« 0 ‘z  BAT»  fabrikasida  qayta  ishlanadi.  Bu  fabrika  «British 
A m eriken 
tobakko» 
kom paniyasining 
S am arqandda
0 ‘zbekiston  bilan  ham korlikda  qurilgan  korxonasidir.  Urgut 
tu m an i  S am arqand  sigareta  fabrikalarini  h am   tam aki  xo m ­
ashyosi  bilan  ta ’m inlaydi.
Texnika  ek inlaridan  lavlagi  ekini  qishloq  x o ‘jaligining  eng 
qadim gi  tarm oq larid an   biridir.  Q and  lavlagi,  oziqa  m anbai 
sifatida 
ekiladigan 
xashaki 
lavlagi, 
sabzavot 
sifatida 
ishlatiladigan  qizilcha  lavlagi  respublikam izning  deyarli  barcha 
hududlarida  ekiladi.  B ulardan  tashqari  0 ‘zbekistonning  eng 
m u h im   ekini  bu  donli  ekinlar,  xususan  b u g ‘doy,  arpa,  javdar, 
suli,  sholi,  m akkajo‘xori,  tariq,  dukkakli  ekinlar,  n o ‘xat, 
m osh,  loviya,  yeryong‘oq,  moyli  d o n   ekinlari-zig‘ir,  kunjut, 
soya,  m ahsar,  kungaboqar  va  boshqa  ekinlar  respublikaning 
b arch a  m intaqalarda  yetishtiriladi.
Bug‘doy  ekini  qadim gi  tarm oq lardan  biri  b o ‘lgan,  am m o  u 
ilgarilari 
asosan 
lalm ikor 
yerlarda 
ekib 
kelingan. 
R espublikaning  bug‘doyga  b o ‘lgan  ehtiyoji  k o ‘p  yillarda 
boshqa  davlatlardan  keltirilgan  g ‘alla  hisobiga  qondirilgan. 
M ustaqillik  yillarida  d o n   m ustaqilligiga  erishildi,  bu g ‘doy  ekin 
m aydonlari  kengaytirildi,  sug‘oriladigan  yerlarga  g‘alla  ekila 
boshlandi. 
1990-2010-yillarda 
donli 
ekinlar 
hosildorhgi 
gektariga  20,2  sen tn erd an   44,2  sentnerga  oshdi.  Bugungi
146


kunda  donli  ekinlar  1679,4  m ing  gektar  yerga  ekilm oqda,  yoki 
ja m i  ek in   ekiladigan  yerlarning  45,3  foizini  egallam oqda, 
b u n d an   boshoqli  d o n   ekinlari  42,1  foizga  teng.  Bug‘doy  ekin 
m aydoni  39,5  foizni  tashkil  etadi.  R espublikada  asosan 
bug‘doyning  kuzgi  va  bahorgi  turi  ekiladi.
D onli  ek inlam ing  yalpi  hosiliga  k o ‘ra  Q ashqadaryo, 
F arg ‘ona,  T osh kent,  S am arqand,  va  Surxondaryo  viloyatlari 
oldingi  o ‘rinlarda  turadi.  D o n li  ekinlard an   R espublikada 
2000-yilda  3532,0  m ing  to n n a   bug‘doy  olingan  b o ‘lsa,  2010- 
yilda  ushbu  raq am   6657,3  m ing  to nn ag a  etdi.  Bug‘doyning 
yalpi  hosiliga  k o ‘ra  h am   yuqoridagi  viloyatlar  yetakchilik 
qilishadi.
D o n li  ek in lard an   sholi  respublikaning  X orazm ,  A ndijon, 
Sirdaryo, 
viloyatlari 
va 
Q oraqalpoghston 
R espublikasida 
asosan  ekiladi.  Sholi  ekin  m aydonlari  yildan-yyilga  qisqarib 
boryapti,  m asalan.  respublikada  2000-yili  131.8  m ing  gektar 
yerga  sholi  ekilgan  b o ‘Isa,  2010-yilda  69,2  m ing  gektarga 
t o ‘g ‘ri  keldi.  Shunga  m utanosib  ravishda  sholi  m ahsuloti  ham  
1,4  m artaga  kam ayib  ketdi.  2010-yilda  m am lakat  b o 'y ich a
244,8  m ing  to n n a  sholi  olindi.
M akkajo‘xori  o ‘tgan  asm ing  ikkinchi  yarm id an   d o n   va 
silos  bostirish  m aqadlarida  ekila  boshlangan.  M akkajo‘xori 
ekini  ham   sholi  singari  ekin  m aydonlari  k o ‘rilayotgan  yillar 
davom ida  1,7  barobarga  qisqardi.  2000-yilda  49,2  m ing 
gektarga  m akkajo‘xori  ekilgan  b o ‘lsa,  2010-yilda  28,3  m ing 
gektarga  tushdi.  M ahsulot  hajm ida  esa,  aksincha,  ushbu 
davrda  130,6  m ing  to n n a d an   230,4  m ing  tonnaga  o ‘sish 
kuzatildi.
0 ‘zbekistonda  sabzavot,  poliz  va  kartoshka  m ahsulot 
turlari  k o ‘paydi  va  ekiladigan  yer  m aydonlari  h am   kengaydi. 
E kin  hosildorhgi  jih a td a n   eng  yuqori  b o ‘lgan  ekinlar  h am  
aynan   m ana  shu  sabzavot,  poliz  va  kartoshka  m ahsulotlari 
hisoblanadi.  C hu nk i.  respublikadagi  qulay  iqlim   sharoiti, 
sug‘orm a  dehq onchilik  bu  ekinlam ing  hosildorhgi  yuqori 
b o ‘hshiga  sabab  b o ‘ladi,  desak  m ubolag‘a  bohm aydi.  U shbu 
ekinlar  0 ‘zbekistonning  b arch a  viloyat  va  tum anlarid a  ekiladi. 
F aqat  u lar  viloyatlarning  geografik  joylashgan  o ‘rn id an   kelib 
chiqib  tu rlich a  darajada  pishib  yetiladi.  M asalan,  eng  shirin
147


qovun-tarvuz  M irzac h o ‘1  m intaqasida,  ertangi  sabzavot  va 
poliz  m ahsulotlari  Janubiy  viloyatlarda va  hokazo.
Bog‘dorchilik 
va 
uzum chilik 
h am  
en g  
qadim gi 
tarm o qlardan   biri  b o ‘lib,  m cvalarning  b arch a  turi,  sh irin d an - 
shakar  uzum   navlari  b u tu n   0 ‘zbekiston  b o ‘ylab  ekilgan. 
U zu m ch ilik  h am   bog‘dorchilik  bilan  birga  h u du diy  tashkil 
etiladi.  Ju m ladan ,  uzum chilik  b arch a  viloyatlarda  m ayjud, 
am m o   S am arqand  viloyatining  Q o ‘shrabot 
va  N u ro b o d  
tum anlarida,  T oshkent  viloyatining  P arkent  tu m an id a  nisbatan 
keng  yoyilgan  va  yaxshi  y o ‘lga  q o ‘yilgan.  U zu m   yetishtirish 
b o ‘yicha  P arkent  tu m an i  nafaqat  viloyatda,  balki  respublikada 
eng  m ash h u r  tu m anlardand ir.  A ynan  m ana  shu  tum anlarda 
uzum chilikning  rivojlanganligi  tufayli,  Sam arqand  (260,0  ming 
tonna)  va  Toshkent viloyati  (115,5  m ing  tonna)  respublikada  eng 
ko‘p  uzum   hosilini  beradi.  Oxirgi  yillarda  jud a  katta  bog‘lar 
tashkil  etildi,  yo‘q  bo‘lib  ketgan  uzum zorlar  qayta  tiklana 
boshlandi.  Shu  boisdan,  respublikada  uzum ning  yalpi  hosili 
2000-2010-yillarda  624,2  ming  tonn ad an   987,3  ming  tonnaga 
ko‘tarildi.  Viloyatlar  miqyosida  A ndijon,  Jizzax,  Farg‘ona, 
Sirdaryo,  N avoiy  va  X orazm   viloyatlarida  uzum   yalpi  hosili 
m azkur  davrda  2,0-2,4  barobarga  ko‘paydi.  Aksincha,  birgina 
Surxondaryo viloyatida  1,1  m artaga  qisqardi.

Download 6,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish