Тошкент молия институти ҳузуридаги илмий даражалар берувчи dsc

1-расм. Молиявий ҳисоб ва ҳисобот жараёни босқичлари
13
. 
Бизнинг фикримизча, дунёдаги молиявий ҳисоб ва молиявий ҳисобот 
жараёни илғор тажрибасидан келиб чиқиб, трансформацион ишчи баланс 
тузиш амалиётига ўтишимиз керак. Ишчи баланс счётларнинг қолдиқларини 
трансформацион ёзувлар асосида молиявий ҳисоботнинг шаклларига 
ўтказишни амалга оширувчи муҳим жадвал (регистр) ҳисобланади.
Молиявий ҳисоботларни тайёрлаш босқичида ишчи баланс ва
жадваллари ёрдамида молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисобот, фойда ва 
зарарлар ҳамда бошқа тўплам даромадлар тўғрисидаги ҳисобот, пул 
маблағлари ҳақидаги ҳисобот, хусусий капиталнинг ўзгариши тўғрисидаги 
ҳисоботлар тузилади. Ҳисоботлар ижобий аудиторлик хулосасига эга 
бўлгандан сўнг топ менежерлар томонидан тасдиқланади ва қарор қабул 
қилувчиларга тақдимоти амалга оширилади.
13
Муаллиф томонидан ишлаб чиқилган.
Бизнес 
операциялари 
Бошқа пулда 
ўлчанадиган 
операциялар 
Иқтисодий
ҳодисаларни кузатиш, 
таҳлил қилиш, ўлчаш (баҳолаш)
Ёзиш, таснифлаш ва тўплаш
Ишчи баланс ва жадваллар 
асосида молиявий ҳисоботларни 
тайёрлаш
Молиявий 
ҳисоботлар 
Молиявий 
ҳисобот 
тақдимоти
Бухгалтерия счётлари (регистрлари)ни 
янги ҳисобот даврига тайёрлаш
Маълумотларни 
ўлчаш (баҳолаш) [I] 
Маълумотларни 
қайта ишлаш [II]
 
Ҳисоботлар 
тузиш [III]
 
Келгуси ҳисобот 
даврига
тайёргарлик [ IV]
 

---

17 
Тадқиқотлар асосида мамлакатимизда бухгалтерия ҳисоби ва молиявий 
ҳисоботнинг норматив-ҳуқуқий асослари ҳамда тартибга солинишини 
халқаро талабларга мувофиқлаштириш мақсадида бухгалтерия ҳисоби 
умумий принципларининг ва миллий стандартлар лойиҳаларини ишлаб 
чиқиш, бухгалтерия ҳисоби соҳаси бўйича энг илғор тажрибаларни 
умумлаштириш ва жорий қилиш, бухгалтерларни сертификатлаш ва 
малакасини ошириш билан шуғулланадиган бухгалтерларнинг мустақил 
профессионал ташкилоти ҳисобланадиган Ўзбекистон Профессионал 
бухгалтерия ҳисоби институтини ташкил қилиш мақсадга мувофиқ деб 
ҳисоблаймиз. Тадқиқот ишида институтнинг зарурияти исботланди, унинг 
мақсади ва вазифалари белгилаб берилди.
Миллий адабиётларимизда бухгалтерия ҳисоботи иш ва фаолият 
натижаларини ифодаловчи шакллар сифатида тавсифланган
14
. Уларда 
молиявий ҳисоботга берилган таърифлар молиявий ҳисобга берилган 
таърифлардан мазмунан фарқ қилмаган. Бизнинг фикримизча, молиявий 
ҳисоботни таърифлашда унинг молиявий бухгалтерия ҳисобининг таркибий 
қисми, унинг ахборот таъминоти функцияси ва мақсадини амалга оширишда 
муҳим восита ҳамда процедурасида асосий бўғин, шунингдек, молиявий 
ҳисобнинг бутун натижалари молиявий ҳисоботларда мужассамлашиши, 
унинг асосий мақсади ахборот фойдаланувчиларнинг ташкилотнинг 
молиявий ҳолати, фаолиятнинг молиявий натижалари, пул маблағлари 
ҳаракатига доир ахборотга бўлган эҳтиёжини қондириш эканлигини инобатга 
олиш лозим, деб ҳисоблаймиз. Тадқиқотлар асосида «молиявий ҳисобот»га 
қуйидагича таърифни келтирамиз: Молиявий ҳисобот - бу молиявий 
бухгалтерия ҳисобининг мақсади, функциялари ва вазифаларини амалга 
ошириш воситаси бўлиб, унинг ёрдамида корхонанинг ўтган даври учун 
молиявий ҳолати, унинг молиявий-иқтисодий фаолияти натижалари, пул 
маблағлари ва хусусий капиталнинг ўзгаришига доир ишончли ахборотларни 
ўзида мужассамлаштирган ҳамда ахборот фойдаланувчиларга қарорлар қабул 
қилиш ва назорат учун ахборотга бўлган эҳтиёжини таъминлашга қаратилган 
тизимдир.
Молиявий ҳисоботнинг тузилиши, унинг таркиби, алоҳида вазиятлар ва 
ҳолатларнинг қамрови, корхоналарнинг бирлашиши ва консолидация-
лашишга доир ҳисоботлар, қамраб олиш даври, иқтисодий субъект тури ва 
аудит қилиниши, асосий ва қўшимча турларга бўлиниши каби белгилар 
асосида таснифи ишлаб чиқилди. Ишда молиявий ҳисоботни тақдимот 
қилиш жараёни, ахборот фойдаланувчиларнинг гуруҳи, уларнинг ахборотга 
бўлган қизиқишлари ҳамда қабул қиладиган қарорлари мазмуни 
йўналишлари тизимлаштирилди. Бу эса молиявий ҳисоботнинг ҳамма 
фойдаланувчилар эҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда таркиби ва мазмунини 
шакллантириш имконини беради. 
14
Ғуломова Ф.Ғ. Бухгалтерия ҳисобини мустақил ўрганиш учун қўлланма. –Т.: «NORMA», 2009, -Б - 40.

---

18 
Мамлакатимизда амалдаги меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар ҳамда халқаро 
стандартларга мувофиқ молиявий ҳисоботнинг шаклларини қуйидаги 
таркибда белгилаш мақсадга мувофиқ, деб ҳисоблаймиз (2-жадвал).