Toshkent moliya instituti “tasdiqlayman”

4-mavzu:
 
Ijtimoiy ta’minot tizimi 
 
 
REJA: 
 
1. Ijtimoiy ta’minot bo’limining asosiy vazifalari va funktsiyalari. 
2. Ijtimoiy ta’minot bo’limining tashkiliy –huquqiy asoslari. 
3. Ijtimoiy ta’minot bo’limi faoliyatini tashkil etishilishi.   
 
1. Ijtimoiy ta’minot bo’limining asosiy vazifalari va funktsiyalari. 
 
Har  qanday  faoliyatning  o’ziga  xos  vazifasi  bo’lgani  singari,  ijtimoiy 
ta’minot bo’limining asosiy vazifalari mavjud. Bular; 
 
-  iqtisodiyotni  yanada  erkinlashtirish  sharoitlarida  tegishli  hududda 
fuqarolarning  moddiy  farovonligi  barqaror  sur’atda  muttasil  o’sib  borishini 
ta’minlashga  va  aholining  ijtimoiy  muhofazasini  kuchaytirishga  qaratilgan 
davlat siyosatini amalga oshirish; 
 
- hududdagi aholining muhtoj qatlamlarini manzilli qo’llab-quvvatlashni 
ta’minlash,  bu  masalalarda  mahalliy  davlat  hokimiyati  boshqaruvi  organlari, 
fuqarolarning o’zini-o’zi boshqarish organlari, xo’jalik sub’ektlari, xayriya va 
boshqa jamoat tashkilotlari Bilan hamkorlik qilish: 
 
-  pensiya  ta’minoti,  nogironlarni  ijtimoiy  himoyalash  to’g’risidagi 
qonunlar hamda aholini ijtimoiy muhofaza qilish masalalariga taalluqli boshqa 
qonun hujjatlarining bajarilishini va to’g’ri qo’llanilishini ta’minlash: 
 
-  tegishli  hududda  aholini  pensiya  bilan  ta’minlash,  keksa  yolg’iz 
fuqarolar pensionerlar va nogironlarga ijtimoiy xizmat ko’rsatish: 
 
- pensiya ta’minoti, pensioner va nogironlarga ijtimoiy xizmat ko’rsatish 
masalalari bo’yicha o’z hududida joylashgan davlat organlari va fuqarolarning 
o’zini-o’zi boshqarish organlari, korxonalar va tashkilotlarga tashkiliy uslubiy 
rahbarlik qilish hamda ular faoliyatini muvofiqlashtirish: 
 
Byudjetdan  tashqari  pensiya  jamg’armasi  mablag’larini  to’g’ri  va 
maqsadli ishlatilishini ta’minlashdan iborat. 
 
Ijtimoiy  ta’minot  bo’limini  o’ziga  yuklatilgan  vazifalarga  muvofiq 
quyidagi funktsiyalarni amalga oshiradi: 
 
-  mahalliy  davlat  hokimiyati  va  boshqaruvi  organlari,  xayriya 
jamg’armalari  va  jamoat  tashkilotlari  bilan    hamkorlikda  yolg’iz  keksalar, 
pensionerlar, nogironlar hamda aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamiga 
ko’rsatilayotgan 
ijtimoiy 
qo’llab-quvvatlashning 
manzilliyligi 
va 
samaradorligini kuchaytirishga qaratilgan ijtimoiy siyosat mexanizmini amalga 
oshiradi: 
 
-  o’z  hududidagi  davlat  boshqaruvi  organlari,  tuman  va  shahar 
hokimiyatlarining ijro etuvchi organlari ishtirokida keksa fuqarolar, nogironlar 
va  davlatning  qo’llab-quvvatlashiga  muhtoj  bo’lgan  aholining  boshqa 
guruhlariga ijtimoiy-maishiy xizmat ko’rsatishni tashkil etadi: 
 
-  aholiga  ijtimoiy  yordam  berish  dasturlarini  moliyalashtirish  uchun 
mablag’lar  jalb  etish  ishida  davlat,  jamoat,  diniy  va  xayriya  tashkilotlari, 
muassasalar va korxonalarning o’zaro hamkorligini ta’minlaydi: 

---

 
194 
 
-  pensionerlar,  nogironlar  va  yolg’iz  keksa  fuqarolar  uchun  uy-joydan 
foydalanish  xarajatlari,  maishiy  xizmat  va  qattiq  yoqilg’i,  dori-darmon  bilan 
ta’minlash,  har  xil  turdagi  yo’lovchi  transportiga  yo’lkira  uchun  imtiyozlar, 
sanatoriy  –  kurortda  davolanishga  yo’llanmalar  va  maxsus  harakat  qilish 
vositalari  va  qonun  hujjatlarida  belgilangan  boshqa  imtiyozlarning  olishda 
amaliy yordam ko’rsatadi: 
 
-  yolg’iz keksa  fuqarolarni va nogironlarni  o’rnatilgan tartibda  ijtimoiy 
ta’minot  muassasalariga  («Muruvvat»,  «Saxovat»  uylari,  pansionatlar, 
sanatoriylarga)  joylashtirish  bilan  bog’liq  masalalarni  ko’rib  chiqadi,  ushbu 
muassasalarga amaliy yordam ko’rsatadi: 
 
-  tegishli hududda pensiya  va  nafaqalarni  hamda  qonun  hujjatlari  bilan 
belgilangan  ayrim  toifadagi  fuqarolarga  davlat  ijtimoiy  sug’urtasi  bo’yicha 
nafaqalarni tayinlash va to’lash ishlarini amalga oshiradi: 
 
-  pensiya  va  nafaqalar  qonunchiligining  to’g’ri  qo’llanilishini, 
fuqarolarning  pensiyaga  bo’lgan  huquqining  buzilishiga  yo’l  qo’ymaslikni, 
pensiya va ijtimoiy nafaqalarni o’z vaqtida tayinlash va to’lashni ta’minlaydi: 
 
-  pensiya  va  nafaqalar  tayinlashga  taqdim  etish  uchun  hujjatlarni 
tayyorlash ishlarida korxonalar, tashkilotlar va muassasalarga,  tadbirkorlar va 
fuqarolarga huquqiy yordam ko’rsatadi: 
 
- pensionerlarning hamda nafaqa oluvchi shaxslarning pensiya va nafaqa 
hujjatlarini rasmiylashtiradi, pensionerlarga pensiya guvohnomasini beradi: 
 
- yuridik shaxs bo’lmasdan tadbirkorlik faoliyatini bilan shug’ullanuvchi 
jismoniy  shaxslar  hamda  dehqon  xo’jaligi  a’zolari  tomonidan  sug’urta 
badallari to’lanishining hisobini olib borishni, ularning mehnat daftarchalarini  
yurtishni  va  ularga  davlat  ijtimoiy  sug’urtasi  bo’yicha  nafaqalar  tayinlash  va 
to’lashni belgilangan tartibda amalga oshiradi: 
 
-  pensiya  va  nafaqalar  miqdorini  hisoblab  chiqish  ishlarini  amalga 
oshiradi,  rasmiylashtiradi  va  ishlamaydigan  pensionerlarga  pensiyalar  to’lash 
bo’yicha  aloqa  korxonalari  va  Xalq  banki  bo’linmalari  orqali,  ishlayotgan 
pensionerlarga  esa  korxonalar,  tashkilotlar  va  muassasalar  orqali  pensiyalar 
to’lash  yuzasidan  topshiriqnoma  beradi,  aloqa  korxonalari,  Xalq  banki 
bo’linmalari  tomonidan  pensiya  va  nafaqalarning  o’z  vaqtida  to’g’ri  etkazib 
berilishi va to’lanishi ustidan domiy  nazoratni amalga oshiradi: 
 
-  pensiya  va  nafaqalar  tayinlash  uchun  hujjatlarni  rasmiylashtirishning 
qonun hujjatlarida belgilangan tartibiga korxonalar, tashkilotlar va muassasalar 
tomonidan rioya etilishini nazorat qiladi; 
 
imtiyozli pensiya ta’minoti huquqini beruvchi ishlab chiqarishlar, ishlar 
kasblar lavozimlar va ko’rsatkichlar ro’yxatlarini qo’llash masalalari bo’yicha 
korxonalar,  tashkilotlar  va  muassasalar  bilan  o’zaro  ish  olib  boradi  va 
tushuntirishlar beradi: 
 
- imtiyozli pensiya ta’minoti huquqini beruvchi ishlab chiqishlar, ishlar 
va  kasblar,  lavozimlar  va  ko’rsatkichlar  ro’yxatlariga  o’zgartirishlar  kiritish 
bo’yicha takliflarni tayyorlashda qatnashadi: 
 
- byudjetdan tashqari pensiya jamg’armasiga ijtimoiy sug’urta bo’yicha 
majburiy badallar va ajratmalar to’liq tushishini ta’minlash, qonun hujjatlarida 
nazarda  tutilgan  ijtimoiy    to’lovlar  o’z  vaqtida  mablag’  bilan    ta’minlanishi, 

---

 
195 
«Fuqarolarning davlat pensiya ta’minoti to’g’risida»gi Qonunning 12-moddasi 
«b»-«j»  bandlari  va  14-moddasiga  asosan  tayinlangan  pensiyalarni  to’lash 
uchun  qilingan  xarajatlarni  qoplash  masalalari  bo’yicha  soliq  inspektsiyasi 
bilan o’zaro hamkorlik qiladi: 
 
-  soliq  inspektsiyasi  xodimlari  bilan    birgalikda  korxona,  tashkilot, 
muassasa  va  xo’jaliklarda  ijtimoiy  sug’urta  jamg’armasi  mablag’larining 
maqsadli sarflanishi, o’rnatilgan tartibda, nazorat qiladi: 
 
-  qonun  hujjatlarida  belgilangan  tartibda  va  miqdorlarda  byudjetdan 
tashqari  pensiya  jamg’armasi  mablag’laridan  pensiyalar  va  ijtimoiy  sug’urta 
bo’yicha nafaqalarni to’lash xarajatlarini  moliyalashtirishni ta’minlaydi: 
 
-  ish  beruvchining  aybi  bilan  olingan  mehnatda  mayiblanish  va  kasb 
kasalligi  natijasida  nogironlik  pensiyalari  to’lovi  bilan    bog’liq  bo’lgan 
mablag’larni  korxona  va  tashkilotlardan  regress  talabi  va  da’vosi  bo’yicha 
undiradi: 
 
Bosh  boshqarmaga  byudjetdan  tashqari  pensiya  jamg’armasining 
byudjeti  ijrosi  to’g’risidagi  yig’ma  hisobotlarni  belgilangan  tartibda  taqdim 
etadi: 
 
-  nogironlarni  tibbiy  –  ijtimoiy  sog’lomlashtirish  masalalarida  tibbiy-
mehnat ekspertizasi xizmati bilan doimiy hamkorlikda ish olib boradi: 
 
-  infratuzilma  ob’ektlarining  nogironlar  va  keksa  fuqurolar  uchun 
qulayligini  ta’minlovchi  shaharsozlik  sohasida  davlat  siyosatini    amalga 
oshirishda qatnashadi: 
 
-  nogironlarni  ijtimoiy  sog’lomlashtirish  bosqichi  sifatida  ularning 
jismoniy tarbiya va sport harakati rivojlantirilishiga ko’maklashadi: 
 
- tegishli tuman, shahar mehnat, aholini ish bilan ta’minlash va ijtimoiy 
himoya  qilish  bo’limlari  bilan  birgalikda  nogironlarni  ishga  joylashtirish, 
ularni kasbga o’rgatish va qayta o’qitish ishlarini tashkil qiladi: 
 
-  maxsus  harakat  qilish  vositalari,  ishlab  chiqarish  va  maishiy  tusdagi 
moslamalar,  nogironlarni  sog’lomlashtirish  va  ularni  parvarish  qilishning 
boshqa texnik vositalariga bo’lgan ehtiyojni aniqlaydi va ular bilan ta’minlash 
ishlarini olib boradi: 
 
- aholiga protez ortopediya yordami ko’rsatishni tashkil etishni, boshqa 
davlat  boshqaruvi  organlari,  korxonalar,  tashkilotlar  va  tuman,  shahar  ijro 
etuvchi  hokimiyat  organlari  bilan  birgalikda  protez-ortopediya  buyumlarini 
ishlab  chiqarishni  ko’paytirish,  tayyorlash  texnologiyasini  takomillashtirish, 
ularning yangi  turlarini ishlab chiqarish ishlarini olib boradi: 
 
-  protez-ortopediya  buyumlariga,  harakat  qilish  vositalariga  muhtoj 
bo’lgan  shaxslarni  aniqlaydi  va  hisobga  oladi,  ularga  ushbu  buyum  va 
vositalarni olishda ko’maklashadi: 
 
-  tegishli  hududda  aholiga  ijtimoiy  yordam  berishning  har  xil  turlarini 
tashkil etish bo’yicha iqtisodiy asosini tayyorlaydi: 
 
-  pul  mablag’lari  va  moddiy  boyliklarning  buxgalteriya  hisobini  olib 
boradi, statistika va buxgalteriya hisobotini tuzadi hamda belgilangan tartibda 
taqdim etadi: 
 
-  ommaviy  axborot  vositalari  orqali  ijtimoiy  ta’minot  va  ijtimoiy 
yordamni  tashkillashtirish  masalalari  bo’yicha  aholi  o’rtasida  tushuntirish 

---

 
196 
ishlarini  tashkil  qiladi,  va  olib  boradi,  korxonalar,  tashkilotlar,  muassasalar 
vakillarini  va  fuqarolarni  qabul  qiladi,  bo’limning  vakolatiga  kiradigan 
masalalar bo’yicha ariza va shikoyatlarni ko’rib chiqadi hamda ular yuzasidan 
zarur chora-tadbirlar ko’radi: 
 
-  bo’limda  ish  yuritishni  amalga  oshiradi,  pensiya  va  nafaqalar 
tayinlashga doir hujjatlarni, pensiya va nafaqalar oluvchilarning pensiya ishlari 
va  shaxsiy  hisob  varaqlarini,  bo’lim  faoliyatiga  taalluqli  bo’lgan  boshqa 
hujjatlarni, shuningdek o’rnatilgan tartibda arxiv hujjatlarini saqlaydi: 
 
-  o’z  faoliyati  va  amalga  oshirgan  ishlari  to’g’risida  tuman,  shahar 
hokimliklariga va tizimning yuqori organlariga hisobot berib boradi.