Toshkent moliya instituti “tasdiqlayman”

2. Ijtimoiy sug’urta fondlari va ularning ishlatilishi. 
 
Ijtimoiy  sug’urta  tizimini  moddiy  asosini  unga  muvofiq  keluvchi  fondlar 
tashkil etadi. 
 
Ijtimoiy  sug’urta  fondlari  3ta  manba  hisobidan  yuzaga  keladi: 
ishchilarning  sug’urta  badali  ish  beruvchining  badallari  hamda  davlat 
subsidiyalari. 
 
Sug’urtalangan  ishchilarning  badallari  ularning  daromadidan  olib 
qolinadi. Aslida bu maqsadli daromad solig’i. Sug’urta badali stavkasi yalpi ish 
haqida  nisbatan  foizlarda  aniqlanadi  va  ko’p  holda  daromadning  kattaligiga 
bog’liq bo’lmaydi. 
 
Davlat  subsidiyalari  o’z  ichiga  ishlamaydigan  fuqarolar  harbiy 
xizmatchilar davlat xizmatchilari uchun majburiy ijtimoiy sug’urta fondlariga 
badallarni (datatsiya) kamomadni qoblovchi datatsiyalar va soliq imtiyozlarni 
oladi. 

---

 
190 
 
Majburiy ijtimoiy sug’urta mablag’lari pul to’lovlari ijtimoiy xizmatlarni 
moliyalashtirish imtiyozli yordam ko’rinishida ishlatiladi. 
 
 Ijtimoiy iqtisodiy ma’noda resurslar hajmi jihatidan birinchi o’rinda pul 
to’lovlari turadi. Ularning pensiya, nafaqalar ko’rinishida namoyon bo’ladi. 
 
Ijtimoiy  sug’urta  tizimida  soliqni  saqlash  va  ijtimoiy  ta’minot 
muassasalari xizmatlari, sanatoriya va kurort tashkilotining mehnat qobiliyatini 
tiklash  bo’yicha  xizmatlari  sog’lomlashtirish-profilaktika  tadbirlarining 
o’tkazilishi o’quv muassasalari va boshqa moliyalashtiriladi.  
 
Imtiyozli  yordamni  o’ziga xos xususiyatlari  shundaki  uning  maqsad  va 
vazifalari ma’lum bir moddiy boylik xizmatlari ega bo’lishi bilan bog’liq. 
 
Pensiyalar  yoshiga,  nogironlikka,  boquvchisini  yo’qotganlikka,  belgili 
xizmat  muddatini  o’taganlikka  qarab  belgilangan,  shuningdek,  ijtimiy 
pensiyalar ham mavjud. 
 
Nafaqalari  vaqtinchalik  ishga  qobilyatsizlik,  homiladaorlik  va  tug’ruq 
bo’yicha,  bolalarga  ishsizlarga,  shuningdek,  malaka  oshirish  va  qayta 
tayyorlash uchun tayinlanadi. 
 
To’lovlvr  va  xizmatlar  maqsad  va  vazifalariga  ko’ra  uch  guruhga 
bo’linadi: 
 
-birinchisi  kishilarning  ishchanlik  faoliyatini  ushlab  turish  maqsadidagi 
to’lovlar va ko’rsatiladigan  xizmatlarni birlashtiradi; 
 
-ikkinchi guruh bola tug’ilishi va tarbiyalanishi bilan bog’liq qo’shimcha 
xarajatlarni  o’z  ichiga  oluvchi  to’lovlar  va  xizmatlarni  anglatadi.  Bunga 
quyidagilar  kiradi:  bola  tug’ilgandagi  nafaqa,  bola  ma’lum  bir  yoshga 
to’lgunga qadar ketgan ta’til uchun to’lov hamda bolalar nafaqasi; 
 
-uchinchi  guruhga  mehnatga  layoqatliligni  tiklash,  tibbiy  reabilitatsiya, 
nogironlar, ishsizlar, ayollar, dekret ta’tilidan keyin ish faoliyatiga qaytganlarni 
o’qitish va qayta o’qitish maqsadidagi to’lov va xizmatlar kiradi.