Toshkent moliya instituti “sug‘urta va pensiya ishi” kafedrasi tomonidan “sug’urta nazariyasi va amaliyoti” fani bo’yicha tayyorlangan taqdimot

3. Sug‘urta bozori infratuzilmasining sug‘urta bozori rivojlanishidagi ahamiyati
Sug‘urta instituti bozor infratuzilmasining tarkibiy qismi sifatida uning rivojlanishida muhim o‘rin tutadi.
Shu o‘rinda, «infratuzilma» tushunchasi iqtisodiy ilmiy lug‘atlarda turlicha: masalan, «asosiy ishlab chiqarish sohalari va aholiga xizmat ko‘rsatuvchi iqtisodiy tarmoqlar yig‘indisi» yoki «ma’lum tarmoqqa xizmat ko‘rsatuvchi ishlab chiqaruvchi va noishlab chiqaruvchi tarmoqlar majmuasi» kabi ma’nolarda qo‘llanilishini qayd etish mumkin.
Xususan, sug‘urta bozori infratuzilmasining mazmun-mohiyatini ochib berishda, iqtisodiyot sub’ektining samarali faoliyat yuritishi uchun kafolatli shart-sharoit yaratuvchi faoliyat turlari majmuasi nazarda tutiladi.
sug‘urta riski haqida axborot to‘plash va uni aniqlashtirish
sug‘urta shartnomasini imzolash va uning amal qilishini ta’minlash
Ma’lumki, sug‘urta mahsuloti sotilishining o‘ziga xos jihatlari mavjud va bu jarayon quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi.
Sug‘urta bozori infratuzilmasi
sug‘urta vositachilari
sug‘urtachilar uyushmasi
avariya komissari
sug‘urta auditori
baholovchi firmalar
maxsus ixtisoslashgan maslahatchilar
assistans
Syurveyer
adjaster
aktuariy
Sug‘urta bozori infratuzilmasining o‘ziga xosligidan kelib chiqib, uning tarkibiga quyidagi sub’ektlarni kiritish mumkin:
Sug‘urtalovchilar, sug‘urta vositachilari, adjasterlar, aktuariylar, sug‘urta syurveyerlari, shuningdek assistans sug‘urta bozorining professional ishtirokchilaridir.
1

• sug‘urta hodisasi yuz berganidan keyin sug‘urta ob’ektini ko‘zdan kechirish va tekshirish;

2

• sug‘urta hodisasi faktlarini va tavakkalchilik holatlarini tahlil qilish;

3

• sug‘urta ob’ektining shikastlanish sabablarini va sug‘urta hodisasi mavjudligini aniqlash;

4

• sug‘urta hodisasi mavjud bo‘lgan taqdirda — sug‘urta hodisasi oqibatida vujudga kelgan shikastlanish darajasi va zarar miqdorini belgilash;

5

• to‘lanishi kerak bo‘lgan sug‘urta tovoni summasini aniqlash;

6

• sug‘urta hodisasi bo‘yicha xulosa tuzish.

Adjaster sug‘urtalovchining (sug‘urta qildiruvchining) va boshqa buyurtmachining topshirig‘i bo‘yicha quyidagi xizmatlarni ko‘rsatuvchi, o‘z shtatida tegishli mutaxassislarga ega bo‘lgan yuridik shaxs yoki professional bilim va malakaga ega bo‘lgan jismoniy shaxsdir:
Sug‘urta syurveyeri quyidagilar bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatuvchi, o‘z shtatida tegishli mutaxassislarga ega bo‘lgan yuridik shaxs yoki professional bilim va malakaga ega bo‘lgan jismoniy shaxsdir:
а

• sug‘urta (qayta sug‘urta qilish) shartnomasi tuzilguniga qadar sug‘urta (qayta sug‘urta qilish) ob’ektini ko‘zdan kechirish va tekshirish;

b

• sug‘urta (qayta sug‘urta qilish) shartnomasi tuzilguniga qadar barcha faktlarni va tavakkalchilik holatlarini tahlil qilish, tavakkalchilik darajasini aniqlash;

c

• tekshirilayotgan sug‘urta ob’ekti bo‘yicha xulosa tuzish.

Adjaster va Sug‘urta syurveyeri o‘z faoliyatini sug‘urtalovchi (sug‘urta qildiruvchi) va boshqa buyurtmachi bilan tuzilgan shartnomaga muvofiq amalga oshiradi.
Adjaster va Sug‘urta syurveyeri :
1

• sug‘urtalovchi sifatida sug‘urta va qayta sug‘urta qilish operatsiyalari o‘tkazishga;

2

• sug‘urta bo‘yicha vositachilik faoliyatini amalga oshirishga;

3

• sug‘urtalovchilarning ustav fondlarida ishtirok etishga haqli emas.