Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

Kapital bilan operatsiyalar schyoti sxemasi. 
Aktivlardagi uzgarishlar 
Majburiyatlar va sof xususiy kapitalning 
uzgarishi
Sof 
ishlab 
chikarish 
nomoliyaviy 
aktivlarni egallash 
Joriy operatsiyalar saldosi 
Sof kreditlash (+) yoki sof uzlashtirish 
«Tashqi dunyo»dan olingan kapital (-) 
Transfertlar (+), «tashqi dunyo»ga 
utkazilgan kapital transfertlar (-) 
Kapital bilan operatsiyalar schyotining resurs kismiga «Tashqi dunyo» ga 
utkazilgan («minus» belgisi bilan) va undan olingan saldosi kiradi. «Tashqi 
dunyo» ga utkazilgan kapital transfertlar boshqa mamlakatlardan olingan 
investitsiyalarga subsidiyalarni, kapital va mulkga nomuntazam soliq va bojlarni, 
xorijiy fukarolardan merosga soliq va boshqa transfertlarni uz ichiga oladi. 
«Tashqi dunyo» ga utkazilgan kapital transfertlar boshqa mamlakatlarga 
begaraz utkazishni uz ichiga oladi. 

---

244 
Olingan va utkazilgan kapital transfertlar daromad va mulkka muntazam 
soliqlarni (ular joriy operatsiyalar schyotida joriy transfertlarga aloqador) va 
boshqa mamlakatlardan olingan xamda boshqa mamlakatlarga utkazilgan kapital 
kuyilmalarning kredit summasini (moliyaviy schyotda aks etadi) uz ichiga oladi. 
«Foydalanish» kismida («Aktivlardagi uzgarishlar») sof ishlab chikarish 
nomoliyaviy aktivlarning uzlashtirish erni sof sotib olish va potentlar, savdo 
belgilari, mualliflik xukuki, urmon boyliklari singari nomoddiy aktivlarda uz aksini 
topadi. 
Ushbu schyotning balanslashtiruvchi (-), xisoblanadi. Ular resurslar va 
foydalanish urtasidagi farkni aks ettiradi va tashqi jamgarmaga kiruvchi moliyaviy 
schyotning boshlangich kismini tashkil kiladi. 
Milliy hisoblar tizimida tashqi dunyo schyotlarini tuzishda mamlakatning 
to’lov balansi asosiy axborot bazasi bo’lib xizmat qiladi. 
To’lov balansi
mamlakat rezident birliklarining norezidentlar bilan bo’lgan 
iqtisodiy munosabatlari natijalarining ma’lum bir davr (oy, chorak, yil) davomidagi 
o’zgarishlarini ifoda etadi.
To’lov balansi mamlakatda iqtisodiy o’sish (kamayish) qay tarzda 
bo’lganligiga oydinlik kiritadi.
To’lov balansini tuzishdan asosan ikki maqsad ko’zlanadi: 
1. Har bir mamlakatning tashqi dunyo bilan bo’lgan iqtisodiy 
munosabatlarining natijalarini bilish. 
2. Boshqa mamlakatlar to’lov balansidan foydalangan holda dunyo miqyosida 
tovarlar, xizmatlar, investitsiya va kreditlar bozorida bo’layotgan jarayonlarni 
bilish.
Shu sababli, hamma mamlakatlarda to’lov balansi yagona andoza asosida 
tuziladi. Bu andozani ishlab chiqish, takomillashtirish va amaliyotga tadbiq etishda 
ko’mak berish vazifasini Xalqaro valyuta fondi bajaradi. 
To’lov balansini tuzish