Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

A.Bouli, Dj.Keyns, K.Klark, S.Kuznets, R.Stoun, Ya.Tinbergen, V. Leontev, 
Dj.Xiks
kabi olimlarning ilmiy ishlari zamonaviy MHTning nazariyasi va 
amaliyoti uchun fundamental ahamiyatga ega bo’ldi.
1929-33 yillardagi buyuk depressiyadan so’ng, ko’pgina davlatlar 
ma’muriyati iqtisodiyotga ta’sir etish imkoniyatlarini kuchaytirish maqsadida 
makroiqtisodiy ko’rsatkichlar hisobini takomillashtirish bo’yicha ishlarni amalga 
oshira boshladi. 1939 yilda Millatlar Ligasi 26 ta davlat bo’yicha hisoblarni o’z 
ichiga oluvchi Jahon iqtisodiy tahlilini chop etdi. 
1947 yilda Millatlar Ligasining Statistika bo’yicha ekspertlar qo’mitasi 
tomonidan memorandum e’lon qilindi, unga Richard Stoun tomonidan “Milliy 
daromad va unga bog’liq ko’rsatkichlarni aniqlash va baholash” deb nomlangan 
ishi ilova qilindi. Bu xujjat MHTning yaratilishiga asos soldi.
1953 yilda BMT tomonidan MHT e’lon qilindi. Bu tizim iqtisodiyotda 
kuzatish mumkin bo’lgan asosiy jarayonlarni tavsiflovchi ko’rsatkichlar hisobini 
aks ettiruvchi 6 ta schyotdan iborat bo’ldi. 
1968 yilda MHTning qayta ko’rib chiqilgan tahriri e’lon qilindi. MHT-68 
da iqtisodiy jarayonlarni tavsiflovchi schyotlar ikki guruhga ajratildi: joriy va 

---

141 
kapital schyotlar, o’z navbatida bu schyotlar: ishlab chiqarish, iste’mol va 
kapitaldan foydalanish, daromadlar, xarajatlar va kapital xarajatlarni moliyalash 
schyotlarini o’z ichiga oldi. 
1993 yilda fevral oyida BMTning N’yu-Yorkdagi Statistika 
komissiyasining navbatdagi sessiyada milliy hisoblar tizimining yangi standarti 
kabul qilindi. Zamonaviy MHT – bu milliy daromad va yalpi ichki mahsulot 
hisobini aks ettiruvchi oddiy jadvallar emas, balki mahsulotlar va fondlarning 
ishlab chiqarishdan to yakuniy foydalanishgacha bo’lgan oqimlarni, qiymatni 
sektordan sektorga oqimini aks ettiruvchi modeldir. MHT ni yangi nusxasi MHT 
BMT -1993 y kontseptsiyasi uy xo’jaligini uy bekalarini xizmatini hisoblashga 
tavsiya kiladi. Shu bilan birga narkotik modda ishlab chiqarish va tarqatish, 
yashirin ishlab chiqarish sohalarni ham hisobga olishni tavsiya kiladi.