Toshkent moliya instituti sh

. Belgilangan normalardan chetlashish “signallari”.

18. 
    O’z xo’jalik faoliyati bo’yicha hisobot ma’lumotlarini taqdim etish davriyligidagi buzilishlar.
    
19. 
    Bank hisob varaqlarini yuritishdagi normalardan chetlashishlar. 23.Kreditlash shartlarini qayta ko’rilishi; kreditni qaytarish sxemasidagi
    

o’zgarishlar; ssudani cho’zish bo’yicha iltimoslar.

24.Xo’jalik faoliyati moliyaviy ko’rsatkichlarini rejadan farqlanishi. 25.Qarz oluvchining mahorati va hisob tizimlarida chetlanishlar.

Natsional De Pari (Frantsiya) bankida individual mijozlarning kreditga layoqatliligini baholashga doir misol.

Ko’rsatkichlar	Haqikatdagi ma’lumotlar	O’rtacha statistik ma’lumot	Kasbi bo’yicha o’rtacha
g’shi	20 yil	0,25	30
Bitta ish o’rnida ishlagan vaqti	2,5 yil	0,15	2
Ish joyi	Bank
Yillik daromadi	100 ming frank	2%	Ma’lumot mahsus
Oilaviy holati	Oilali, 1 ta bolasi bor	2%

Ssuda muddati	1 yil- gacha	2 yil	3 yil	4 yil	5 yil…
Kreditga layoqatlilik sinfi
5 (a’lo kredit ga layoqatli)	40 %	60 %	80 %	100 %	120 %
4 (yaxshi)	20 %	30%	-	-	-
3 (o’rta)	10%	15%	-	-	-
2(qoniqarli)	-	-	-	-	-

Kreditga layoqatlilikni baholash bilan birga bank kreditdan foydalnishning iqtisodiy samaradorligini ham tekshiradi. Buning uchun qarz oluvchini kredit olishdan maqsadini tasdiqlovchi hujjatlar ko’rib chiqiladi. Bank qarz oluvchining maqsadini realligini va haqqoniyligini, ularni (talab, taklif, sifat va miqdor, narxi, raqobatchilarning qarshiligi va boshqa ko’rsatkichlari bo’yicha) shakllanayotgan bozor konyukturasiga mos kelishini baholaydi. Shu bilan birga, bank mijoz kredit so’ragan faoliyat turi bo’yicha daromad va xarajatlarni solishtiradi. Bank kreditdan foydalanish natijasida mijozning o’z xarajatlarini qoplashi va kreditning qaytarilishiga etarli daromad olishga imkon bo’lishi lozim.

Ana shunday baholashlarga asosan bank kreditni berish (yoki uni rad etish) to’g’risidagi qaror qabul qiladi. Mijozning kreditga layoqatliligiga qarab bank kredit bo’yicha foiz, muddat va summasini o’zgartirishi mumkin. Bu parametr qarz oluvchi bilan muqokama etiladi va kredit shartnomasida belgilab qo’yiladi.

Ko’rib chiqqanimizdek, turli mamlakatlarda kreditga layoqatlilikni aniqlashda turlicha yondashuvlar bo’lsada, ularning asosiy maqsadi bank tomonidan beriladigan kreditlarning samarali ishlatilishi va ularning o’z vaqtida bankka qaytib kelishini ta’minlashdan iborat.