Toshkent moliya instituti sh

18-jadval. Qaytarish muddati bo’yicha kreditlarni tasniflash.

Muddat-lari	Rossiya	AQSh	B.Brita- niya	Frantsiya	O’zbekis- ton
Qisqa	1 yilgacha	1 yilgacha	3 yilgacha	1 yilgacha	1 yilgacha
O’rta	1-3 yil	1-6 yil	3-10 yil	2-7 yil	1-3 yil
Uzoq	3 yildan	6 yildan	10 yildan	7 yildan	3 yildan
	ortiq	ortiq	ortiq	ortiq	ortiq

5. 
   Ta’minlanganligi bo’yicha kreditlar ta’minlanmagan va ta’minlangan kreditlarga bo’linadi. Ta’minlangan kreditlar ta’minlanganlik xarakteriga qarab garovli, kafolatlangan, sug’urtalangan va hokazolarga bo’linadi.
   

Ta’minlanmagan kreditlar ishonchli (blankali) deb ham ataladi va odatda faqat solo-veksel (qarz oluvchining ssudani qaytarish majburiyati) orqali taqdim etiladi. Ta’minlanmagan kreditlar qarz oluvchining obro’sini hisobga olgan holda va uning daromadlari darajasini baholashdan so’ng’ina beriladi.Kreditning sifati past
bo’lganda ham u ta’minlanmagan kredit deb yuritiladi va bunda kreditlar bo’yicha kreditning qaytmaslik riski yuqori bo’ladi.

6. 
   Berilish usullari bo’yicha kreditlar, qoplash uchun va to’lov kreditlarga bo’linadi. Birinchi holatda kredit qarz oluvchining hisob varag’iga xarajatlarni qoplash uchun o’tkaziladi. Bunda yana avans harakteridagi ssuda mablag’larini o’tkazilishi ham nazarda tutiladi. Ikkinchi holatda bank ssudasi bevosita nakd pulsiz hisob-kitoblarda hisob hujjatlarini to’lash uchun beriladi.
   

Shu bilan birga, bir martalik kreditlar ham bo’ladi, ya’ni shartnomada belgilangan muddat va summada taqdim etiladi. Biroq ko’pchilik mamlakatlarda kredit liniyalari keng qo’llaniladi.

7. 
   Bank kreditlarini qaytarilish tartibi bo’yicha 2 guruhga ajratish mumkin.
   

Birinchi guruhga bir vaqtda qaytariladigan kreditlar, ikkinchi guruhga bir necha muddatda bo’lib-bo’lib to’lanadigan kreditlar kiradi.
Odatda yuridik shaxslar va aholiga joriy ehtiyojlarni qoplash uchun naqd pul mablag’lari kerak bo’lganda beriladigan qisqa muddatli kreditlar, bir vaqtda qaytariladigan kreditlar hisoblanadi. Bu erda asosiy qarz va foizlarni yagona summada kredit muddati tugashi bilan qaytariladi.
Bir necha muddatda qaytariladigan kreditlar bu ikki yoki undan ortiq to’lovlar bilan amalga oshiriladigan ssudalar hisoblanadi. (odatda har oy, har kvartal yoki har yarim yilda). Bu guruhga turli xil kreditlar: tijorat, ochiq schyot bo’yicha, veksel, lizing, faktoring, forfeyting va boshqalar kiradi.
Bozor iqtisodiyoti rivojlangan davlatlarda bir kecha muddatda qaytariladigan kreditlar yuridik va jismoniy shaxslarga tovarlar va ko’chmas mulklarni sotib olish uchun beriladigan o’rta va uzoq muddatli kreditlashda keng qo’llaniladi.
Jahon moliya bozorlarida investitsiya loyihalarini amalga oshirish uchun kreditlar bir necha muddatlarda qaytarish sharti bilan beriladi.

8.