Toshkent moliya instituti sh. N. Fayziev, R. D. Dusmuratov, A. A. Karimov, I. N. Kuziev, A. Z. Avlokulov

 

12.

 

 O’zaro  hamkorlik  va  muvofiqlik.

 

Nazorat  tashkil  etilish  jarayonida, 

tashkilotning har bir bo’g’inining aniq hamkorligi ostida bo’lishi lozim.

 

13.

 

Fayl  va aktivlarga ruxsatsiz kirishga  yo’l  qo’yilmaslik.

 

Ma’lumotlarga 

ruxsatsiz  kirishga  to’sqinlik  qilish  va  nazoratni  o’rnatish  uchun  quyidagi 

choralarni ko’rish lozim:

 

-binoga  ruxsatsiz  kirmaslik  (qo’riqlash,  ruxsat  berish  rejimi,  signalizatsiya, 

kuzatuv tizimini yo’lga qo’yish); 

-kompyuter  va  boshqa  ma’lumotlar  bazasiga  ruxsatsiz  kirilishiga  (kompyuter 

tizimini  parollash)  hamda  texnik  vositalar  orqali  ma’lumotlarning  chetga 

chiqishiga  yo’l  qo’ymaslik  (eshitish  va  kuzatuv  moslamalarini  hamda 

fotoaparatning ruxsatsiz olib kirilishi); 

-korxonaning  xo’jalik  sirlarini  xodimlar  tomonidan  olinishida  belgilangan 

tartibda  ruxsatnoma  olish  orqali  berilishini  yo’lga  qo’yish.  Bunda  korxonaning 

xo’jalik sirlarini chetga chiqishini oldi olinadi. 

14.  Fayl  va  aktivlarning  xavfsizligi.

  Kutilmagan  hodisalarni  oldini  olish 

maqsadida,  kerakli  fayl  va  hujjatlarni  yonmaydigan  seyflarda  saqlash,  o’t 

o’chirish  moslamalariga  ega  bo’lishi  va  kerakli  qo’llanmalar  bo’lishi  kerak. 

Elektr  tizimining  uzilishi  yoki  texnika  tizimining  ishdan  chiqishi  hisobga  olgan 

holatda,  kerakli  ma’lumotlar  va  fayllarni  qo’shimcha  xotirada  saqlab  borish  va 

zaxira elektr ta’minoti bilan ta’minlash. 

15.  Vazifalarni  bajarilish  bosqichlarini  belgilovchi  maxsus  sxemalar  bilan 

faoliyatni  qat’iy  belgilab  berish. 

Bu  kabi  sxemalar  bo’limlarning  javobgarligi, 

ruxsat etilgan faoliyatlar bo’yicha, nazorat jarayonini hamda har bir faoliyatning 

qoidalari  bo’yicha  ma’lumotni  o’z  ichiga  olgan  bo’lishi  lozim.  Sxemadagi 

ma’lumotlar  tushunarli  holatda  bo’lishi  lozim  va  bu  holat  ma’lumotning 

xodimlarga o’z vaqtida etib borishida muhimdir. 

16.  Hisobga  olish  va  nazorat  qilish  tizimiga  yangi  informatsion 

texnologiyalarni  jalb  qilish.

  Korporativ  turdagi  yirik  iqtisodiy  salohiyatga  ega 

---

 

 

196 

bo’lgan  yirik  korxonalarga,  yangi  va  sifatli  dasturlar  bilan  ta’minlangan 

texnologiyalar  bosqichma-bosqich  o’tish  maqsadga  muvofiqdir.  Bu  holat 

quyidagiga yordam beradi: 

-mijozlar talablarini bajarish quvvatidagi muammolarni hal etish; 

-xodimlarning faoliyat tizimidagi salohiyatini oshiradi; 

-korxonaning  boshqarish  rejimini  real  masshtabdagi  vaqtgda  amalga 

oshirishini ta’minlaydi; 

-tarmoqlar o’rtasidagi o’zaro aloqadagi faoliyatni amalga oshirilish samarasini 

oshiradi; 

-ma’lumotlarni  kompyuter  tizimiga  qo’l  bilan  kiritilishida  yo’l  qo’yiladigan 

kamchiliklarni bartaraf etadi. 

17. Nazorat faoliyatini amalga oshirilishini hujjat bilan tasdiqlanishi.

 Muhim 

nazorat  faoliyatini  amalga  oshiruvchi  har  bir  mas’ul  shaxs,  nazoratni  amalga 

oshirilayotganligini  tasdiqlash  maqsadida  muntazam  ravishda  yozma  shaklda 

imzo  bilan  tasdiqlagan  holatda  hisobot  berib  borishi  lozim.  Bu  kabi  hisobot 

belgilangan  koordinatsion  markazga  taqdim  etilishi  lozim.  Hisobotni  tekshirgan 

shaxs  tomonidan  ushbu  hisobot  tekshirilganligini  tasdiqlash  maqsadida  imzo 

qo’yishi lozim. Bu qoida amalga oshirilishi ichki nazoratning har bir pog’onasini 

nazoratini tekshirib borish imkonini beradi.