Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov


Merkantilizmning tarixiy ahamiyati



Download 3,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet62/233
Sana01.08.2021
Hajmi3,72 Mb.
#134878
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   233
Bog'liq
Ш.Ташматов. Иктисодий таълимотлар тарихи

 
Merkantilizmning tarixiy ahamiyati 
Merkantilizm  va  uning  vakillari  –  ijodiy  merosidagi  ham  pozitiv, 
ham  negativ  unsurlar  nuqtayi  nazaridan  iqtisodiy  ta‘limotlar  tarixida 
o‗chmas iz qoldirdi. 
Birinchidan, merkantilistlar konsepsiyasi deyarli butunlay muomala 
sohasidagi xo‗jalik hayotining amaliyotiga qaratilgan. Shunday bo‗lsada, 
bu  ularga  ko‗plab  iqtisodiy  kategoriyalarni  ilmiy  muomalaga  kiritish, 
savdo  sohasi,  ssuda  operatsiyalari  va  pul  muomalasining  muhim 
qonuniyatlarini  aniqlab  berish  imkonini  beradi.  Lekin  iqtisodiyotning 
boshqa  sohalariga  ularning  ta‘siri  doimo  aynan  bir  xil  bo‗lgan  emas. 
Masalan,  mamlakatning  o‗z  sanoati  va  savdosini  rivojlantirishi  uchun 
pul  muhim  vosita  ekanligini  to‗g‗ri  tushuntirib  bergach,  merkantilistlar 
milliy  iqtisodiyotga  xorijiy  investitsiyalarni  jalb  qilishga  e‘tibor 
bermadilar. Bundan tashqari ular uchun ishsizlik muammosi ham muhim 
hisoblanmagan.  «Ixtiyoriy  ishsizlik»ning  asosiy  sababi  ishlamaslik 
xohishini keltirib  chiqaruvchi  «yalqovlik» yoki  «axloqiy buzuqlik» deb 
hisoblashgan. 
Ikkinchidan,  merkantilizm  bozor  munosabatlari  shakllanishining 
Yevropada  ancha  rivojlangan  mamlakatlar  –Angliya  va  Fransiyada 
klassik  siyosiy  iqtisodning  o‗ziga  xos  xususiyatlarini  ko‗rsatib 
berishgan. 
Xususan,  Fransiyada  XVII  asrda  moliya  vaziri  Jan  Batist  Kolber 
ancha  faol  proteksionizm  siyosatini  olib  borgan  davrda  sanoatning 
qudratli  manufaktura  tarmog‗i  yaratildi.  Ammo  bir  vaqtning  o‗zida 
mamlakat  tashqarisiga  don  chiqarishni  man  etish  va  boshqa 
mamlakatlardan uni erkin olib kelish yo‗li bilan fermer xo‗jaliklarining 
shakllanishiga to‗sqinlik qilindi. 
                                                           
10
 History of economic thought. Harry Landreth, David C. Colander 66-b. 


98 
Angliyada 
esa 
merkantilizm 
iqtisodiy 
tarixdan 
ma‘lumki, 
Fransiyaga  nisbatan  ancha  «unumli»  bo‗ldi.  XVII  asrdagi  savdo  va 
sanoat  sohasidagi  bu  mamlakatning  proteksionizm  siyosatidagi  asosiy 
yutuqlari,  odatda,  Ost-Indiya  kompaniyasi  rahbarlaridan  biri  –  Tomas 
Man nomi bilan bog‗lab tushuntiriladi. Shu narsa ham ma‘lumki, aynan 
Angliyada  merkantilizm  bilan  bo‗lgan  g‗oyaviy  kurash  natijasida  eng 
muhim  nazariy  xulosalar  ishlab  chiqildi  va  ular  A.Smit,  D.Rikardo, 
T.Maltus, J.S.Mill va boshqalarning asarlarida o‗z aksini topdi. Bundan 
tashqari XIX asrda Angliya ancha kuchli rivojlangan mamlakat sifatida 
eng  muhim  antimerkantilistik  chora-tadbirlarni,  jumladan,  ichki  va 
tashqi savdoda to‗la erkinlik siyosatini amalga oshira boshladi.  

Download 3,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   233




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish