Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

 
F. Kenening “Iqtisodiy jadvali” 
                                                           
13
 History of economic thought. Harry Landreth, David C. Colander74- b. 

---

113 
Iqtisodiy jadval makroiqtisodiy sohalarning o‗zaro aloqalarining 
kuchli, ijodiy tushunchasini juda sodda ifodalab beradi.  
Fiziokratlarning  iqtisodiyotning  o‗zaro  bog‗liqligi  haqidagi 
qarashlari  makro  iqtisodiyotga  oiddir.  Ular  Adam  Smit  singari 
mikroiqtisod darajada iqtisodning o‗zaro bog‗liqligi haqidagi nazariyani 
rivojlantirishga kam harakat qilganlar. 
Fiziokratlar  Kenening  ―Iqtisodiy  jadvali‖ni  o‗zlarining  asosiy 
nazariy  yutuqlari,  deb  hisoblashadi.  Ular  nafaqat  iqtisodning  turli 
sektorlari  o‗rtasidagi  aloqalarni  nazariy  o‗rganishgan,  balki  ularning 
hajmini  o‗lchashga  harakat  qilishgan.  Bu  darajada  Nobel  Mukofoti 
laureati  Vasiliy  Leontevning  1930-yilda  xarajatla-natijalar  jadvalini  va 
ekonometriklar, 
deb 
tanilgan 
maxsus 
iqtisodchilar 
guruhining 
tadqiqotlarini bashorat qila olishgan. Bu iqtisodiy jadval iqtisodiyotning 
turli  sektorlarining  o‗zaro  bog‗liqligini  ko‗rsatib  bergan.  Ulardan 
keyingi ba‘zi merkantilistlar ham bu o‗zaro bog‗liqlikni tan olishgan va 
ularning 
birgalikdagi 
munosabatlari 
Adam 
Smitning 
bozor 
iqtisodiyotining  faoliyati  haqidagi  yanada  batafsil  qarashlariga  asos 
bo‗lgan. 
Fiziokratlar  (lot.  –  tabiat,  hukmronlik)  –  XVIII  asrdagi  fransuz 
iqtisodchilari,  klassik  siyosiy  iqtisod  vakillaridir.  Fiziokratlar  maktabi 
Fransiyada feodalizmdan kapitalizmga o‗tish davrida vujudga keldi. Bu 
tasodifiy  hol  emas  edi.  O‗sha  davrda  Fransiyada  manufaktura  ancha 
rivojlangan  bo‗lsada,  ammo  mamlakat  hali  ham  agrar  holatda  edi. 
Aholining asosiy qismi qishloqlarda yashar, milliy boylikning 2/3 qismi 
shu  sohada  yuzaga  keltirilar  edi.  Qishloq  xo‗jaligi  ahvolini  yaxshilash 
tadbirlari fiziokratlar tadqiqotlarining asosini tashkil etadi. Ular qishloq 
xo‗jaligini  iqtisodiyotning  yagona  unumli  sohasi,  deb  hisobladilar. 
Ularning  fikricha  boylik  faqat  qishloq  xo‗jaligida  yaratiladi,  sanoat  va 
savdoda  esa  u  qayta  ishlanadi  va  qayta  taqsimlanadi,  xolos.  Shunga 
ko‗ra  fiziokratlar  tadqiqotni  muomala  sohasidan  ishlab  chiqarish 
sohasiga  olib  o‗tdilar  va  bu  bilan  kapitalistik  tizimning  keyingi  tahlili 
uchun asos yaratdilar.  
 

---

114