Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

pasayishi  sabablari  va  qayta  tiklanishining  oddiy  usullari...»  asarida 
e’lon qildi.  P.Buagilber bu asarida merkantilizm  iqtisodiy siyosatini qattiq 
tanqid  qildi.  Bu  siyosatning  boshida  o‘sha  davrdagi  Lyudovik 
X IV  
qirolligida  moliya  vaziri  lavozimini  egallab  turgan  Jan  Batist  Kolber 
turar  edi.  U  Fransiya  tovarlari  eksportini  rag‘batlantirishni,  Fransiyaga 
■
 
keladigan  import  tovarlami  esa  cheklashni,
qishloq  xo'jaligi  ishlab  chiqarishiga yuqori  soliq 
belgilashni  qonunlashtirgan.  Bu  sanoat  ishlab 
chiqarishiga hamda bir butun milliy iqtisodiyotga 
salbiy ta’sir ko‘rsatdi.
Iqtisodiyotdagi  salbiy  holatlami  bartaraf 
etish yo‘llarini aniqlash P.Buagilbeming keyingi, 
XVIII 
asming  boshida  chop  etilgan  asarlarining
P’er Buagilber (1646-1714) 
b
 
ь  
b
ham 
asosiy 
vazifasi 
hisoblanadi. 
Ularda 
P.Buagilber  merkantilizmni  tanqid  qilishni  davom  ettirdi,  islohotlar 
zamrligini  asoslab  berdi,  iqtisodiy  o‘sishning  va  davlat  boyligining 
asosi,  deb  bilgan  qishloq  xo‘jaligi  ishlab  chiqarishini  rivojlantirish 
muammolariga alohida e’tibor qaratdi. Bunday qarash Fransiya iqtisodiy
109

---

qarashlarida  XVIII  asming  yarmigacha  saqlanib  qoldi.  Chunki  o‘sha 
davrda  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlanishdagi  qishloq  xo‘jaligi  ishlab 
chiqarishining  hal  qiluvchi  mavqeyini  targ‘ibot  qiluvchi  fiziokratizm 
ancha kuchaygan edi.
1707-yili  P.Buagilbeming  «Fransiyani  qoralash»  asari  chop 
etildi.  Unda Fransiyaning  kambag‘allik  holati  ko‘rsatildi,  merkantilistik 
siyosat  qoralandi.  Iqtisodiy  islohotlar  o‘tkazish  to‘g‘risida  yangi 
g‘oyalar ilgari surildi. Biroq ular o‘zi ishongan va umid qilgan hukumat 
vazirlari tomonidan ham e’tiborga olinmadi, qo‘llab-quwatlanmadi.
Iqtisodiy 
fikrlarning 
rivojlanishida 
va 
Fransiyada 
bozor 
munosabatlarining  shakllanishida  P.Buagilbeming  hissasi  katta  bo‘ldi. 
Aynan 
uning 
asarlari 
merkantilistik 
g‘oyalaming 
batamom 
obro‘sizlanishi  va  Fransuz  klassik  iqtisodiy  maktabining  shakllanishi 
uchun  nazariy-metodologik  asos  bo‘lib  xizmat  qildi.  U  Pettidan  farqli
o‘laroq, 
mamlakatning 
boyligi 
pul 
miqdoridan  iborat  emas,  balki  barcha 
foydali  narsa  va  ne’matlardan  tashkil 
topadi, degan konsepsiyani ilgari surdi.