Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

1 3 .4 .  K e y n s  g ‘o y a la r in in g   h o z ir g i  d a v rd a g i  a h a m iy a ti
Shuni  aniq  qilib  aytish kerakki,  Keyns  taiim oti  inqirozlar,  urushlar 
va  umshdan  keyingi  davrlar  uchun  samarali  boidi,  chunki  favqulotda 
holatlar  davrida  davlatning  roli  kuchli  boiishi  kerak.  Amalda  esa 
ayniqsa,  2-jahon  umshidan  so‘ng  G‘arb  mamlakatlarining  sotsialistik 
oriyentatsiyasi  kuchaydi  (davlat  mulki  oshib  bordi),  davlat  byudjeti 
qarzlari  ko‘payib,  ishsizlik  ham  o‘sgan,  inflyatsiya  kuchaygan.  Bu 
ijtimoiy  faoliyatni  ko‘paytirishga qaratilgan  tadbirlar  oqibatidir,  deb  tan 
olinmoqda.  Ishsizlikni  ish  haqini  pasaytirish  y o ii  bilan  hal  etish 
tarafdorlari ham mavjud,  ammo pul massasini ko‘paytirish (inflyatsiyaga 
olib  keladi),  ya’ni  emissiya  y o ii  ko‘pchilikka  oson  ko‘rinadi.  Bu 
konsepsiya  m aium   davr  mobaynida  inflyatsiya  boim agan  holda 
minimal ishsizlik darajasini isbotlashga imkon beradi.
70-yillardan  boshlab  Keyns  taiim otiga  nisbatan  davlatning 
iqtisodiyotga  aralashuvi  bo‘yicha  neoliberalizm  g ‘oyalari  asosiy
245

---

tamoyillardan  biri  bo‘lib  qoldi,  chunki  bu  davrda  jahoning  ko‘pgina 
mamlakatlarida  inqiroz  holatlari  doimiy  holatga  aylanib  qolgan  edi. 
Inflyatsiya,  davlat  byudjetining  kamomadi,  ishsizlik  tobora  kuchaydi. 
Neoliberallar  keynschilami  tanqid  qilar  ekanlar,  iqtisodiyotda  davlat 
sektorining oshuvi,  erkin  raqobatning kamayishi,  iqtisodiyotning  muhim 
tarmoqlariga 
investitsiyalar 
kamayganligi 
ular 
g ‘oyalarining 
sayozligidan dalolat beradi,  deb hisoblaydilar.
70-80-yillar  neoliberal  g ‘oyalar  iqtisodiyotda  tobora  ustunlikni 
egallay  boshladi.  Ko‘p  davlatlarda  iqtisodiyotni  denatsionalizatsiya 
qilish  kuchaydi  (nodavlat  shakllariga  o‘tildi).  Buning  oqibatida  Buyuk 
Britaniya  (Tetcherizm),  Fransiya,  Yaponiya,  Chili  (Pinochet),  Ispaniya 
va 
boshqa 
mamlakatlarda 
davlatning 
iqtisodiyotga 
aralashuvi 
minimallashtirildi  va iqtisodiy ahvol yaxshilandi.