Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Sun’iy intellect qimmatbaho buyumlar va hizmatlar bozorida 

 

2017  yilning  noyabrida  Financial  Times  sun’iy  intellect  qimmatbaho 

buyumlar va hizmatlar bozorida ham katta o’zgarishlar kilishi mumkinligi haqidagi 

maqolani  chop  etdi.  Amazon,  Google,  Alibaba  va  shularga  o’xshash  texnologik 

gigantlarning  misli  ko’rilmagan  muvaffaqiyatlaridan  ruhlangan  xolda,  soat  va 

yuvelir  mahsulotlar  ishlab  chiqaruvchi  brendlar  ham  mijozlar  safini  kengaytirish 

uchun  sun’iy  intellect  texnologiyalaridan  foydalanishga  harakat  qila  boshladilar. 

Masalan,  messendjerlar  asosida  tashkil  virtual  suhbatdoshlar  bunday  brendlarga 

foydalanuvchilar  haqidagi  ma’lumotlarni  qonunlarni  buzmasdan  turib  yig’ish 

uchun yordam bera oladilar. 2017 yil mart oyida Baselworld soatlar ko’rgazmasida 

yuvelir brendi de Grisogono haridorlarga Crazymals kolektsiyasidan qimmatbaho 

toshlardan yasalgan buyumlarni tanlashga yordam beradigan chat-botni taklif qildi. 

Bu  chat-bot  haridorlarga  o’zi  haqida  so’zlab  beradi,  mojozlardan  qiziqish 

doiralarini so’rab ko’radi va shundan so’ng, ularga qiziqishlariga bog’liq ravishda 

yuvelir  mahsulotlarni  taklif  qiladi.  Southpigalle  kompaniyaning  ta’sischilaridan 

biri Oliv’e de Koente so’zlariga ko’ra, hozirgi davrdagi murakkab iqtisodiy sharoit 

va  tobora  kuchayib  borayotgan  raqobat  mijozlarni  yo’qotmaslik  uchun  “lyuks” 

klassidagi  brendlarga  innovatsion  texnologiyalarni,  shu  jumladan,  virtual 

suhbatdoshlarni  tadbiq  qilishga  undadi.  Facebook  ning    2016  yildagi  izlanishlari 

natijalariga  ko’ra,  50%  dan  ortiq  respondentlarga  qo’ng’roq  qilgandan  ko’ra, 

matnli  elektron  ma’lumotni  jo’natgan  ma’qul  ekan.  Financial  Times  ning 

ma’lumotiga  ko’ra,  sun’iy  intellect  nafaqat  mijozlar bilan  muloqotni  yaxshilaydi, 

balki, brendlar uchun muhim ma’lumotlar manba’i hamdir. Chunki cookie fayllari 

vositasida  yoki  ko’rishlar  tarixini  tahlil  qilgandan  ko’ra,  bu  holatda  ma’lumot 

mijozlarga 

to’gridan-to’g’ri 

jo’natiladi. 

Foydalanuvchilarning 

ijtimoiy 

tarmoqlardagi  statusi  va  demografik  ma’lumotlar  asosida  olingan  ma’lumotlar 

asosida  brendlar  mijozlarning  intilishlarini,  xoxishlarini,  emotsiyalarini  va 

tendentsiyalarni 

chamalab, 

mahsulotni 

boshqarish 

strategiyasiga 

kerakli 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

o’zgartirishlar  kiritishlari  mumkin.  Xuddi  shu  tarzda  ma’lumotlarni  qayta  ishlash 

asosida  Montblank  kompaniyasi  2017  yilda  Summit deb  nomlangan  “aqlli”  soat 

ishlab chiqarid. Bu soatning tashqi ko’rinishi klassik ko’rinishda bo’lgani bilan u 

sun’iy  intellect  asosida  ishlaydi  va  Google  assistenti  bilan  jihozlangan  hamda 

navigator, tarjimon va so’z orqali boshqariladigan yordamchi funktsiyalarini bajara 

oladi.  Jenevada  2017  yilda    bo’lib  o’tgan  ko’rgazmada  Jaeger-LeCoultre  brendi 

barcha  ishtirokchilarni  o’z  mahsuloti  bilan  tanishtirdi.  Ishtirkchilarga  QR-kodli 

braslet berildi va u  orqali  iPhone  ilovasi yordamida  soatlarni tanlash  taklif  etildi. 

Ushbu  texnologiya  to’dirilgan  reallik  texnologiyasi  yordamida  kompaniyaga 

mijozlar haqida ma’lumot yig’ishga imkon berdi.  

 

Biznesning eng perspektiv yo’nalishlari bo’yicha oxirgi hisobotlarida  PwC 

analitiklari  baho  berishlaricha  sun’iy  intellektning  hayotga  izchil  tadbiq  qilinishi 

2030 yilga kelib, jahon  YIM ning 14% ga yoki 15,7 trillion dollaga ko’payishiga 

olib  kelar  ekan.  Shuning  uchun  ham  mamlakatimizdagi  kompaniyalarning  sun’iy 

intellektga investitsiya qilishlari katta samaraga olib kelishi mumkin. Agarda johon 

miqyosidagi holatni tahlil qilsak, hozirgi kunda sun’iy intellect ishlab chiqarish va 

qishloq  xo’jaligiga  robotlar  va  uchunchisiz  uchadigan  qurilmalar  (dronlar) 

yordamida  keng  miqyosda  tadbiq  qilinayapti.  Sun’iy  intellect  qisqa  muddatlarda 

katta  hajmdagi  ma’lumotlar  yig’ish  va  ularni  qayta  ishlash  bilan  bog’liq  bo’lgan 

sohalarda monitoringni amalga oshirish va information modellar qurish uchun ham 

keng miqyosda ishlatilina boshlaydi.  

 

Elektron  tijorat  (e-commerce)  va  moliya  sohalarida  ham  sun’iy  intellect 

bilan jihozlangan chat-botlar faol ravishda ishlatilmoqda. Ular foydalanuvchilarga 

u  yoki  bu  mahsulot  haqida  ma’lumot  olishga  va  xilma-hil  operatsilarni  amalga 

oshirishga yordam beradilar. Masalan, SberbankIron Lady deb nomlangan virtual 

kollektor  yaratdi,  BTB24  esa  kichik  biznes  uchun  chat-botlarni  ishlatadi,  Al’fa-

bank  esa  treyding  operatsiyalari  uchun  savdo  robotlarini  ishlab  chiqdi.  On-layn 

savdoda ham sun’iy intellektdan foydalanish bo’yicha bir qancha misollar mavjud: 

masalan,  Amazon  va  uning  virtual  yordamchisi  Alexa,  VR-ko’ruvchilar,