Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari


  yil  fevralda  Satosi  Nakomoto  P2PFoundation



Download 5,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet77/529
Sana26.09.2021
Hajmi5,65 Mb.
#185777
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   529
Bog'liq
Raqamli iqtisodiyot-Darslik-18.02.2020

2009  yil  fevralda  Satosi  Nakomoto  P2PFoundation  saytida  Bitkoin 

dasturining birinchi versiyasini tarqatadi va birinchi bitkoinlarni yaratadi.  



2009  va  2010  yil: Satosi Nakomoto  Bitcoin-Qt dasturiy ta’minotini yaratdi 

va bitkoin chiqardi.  



2010  yil:  Bitkoin  hamjamiyati  va  uning  ishtirokchilari  asta-sekin  Satosi 

Nakomoto bilan aloqani yo’qota boshlaydilar. 

 

2010  yil  12  dekabr:  Nakomoto  Bitcointalk  forumida  oxirgi  xabarni  yozdi 

va  o’zining  yo’q  bo’lib  qolishidan  biroz  oldin  Gevin  Andersenni  o’z  vorisi  qilib 

tayinlaydi  va  unga  Source  Forgedagi  Bitkoin  loyihasini  topshiradi  hamda  unga 

avariyaviy  kalitining  nushasini  beradi.  Bu  kalit  shaxsiy  kriptografik  kalit  bo’lib, 

bitkoin  tizimiga  potentsial  hujumlarning  oldini  olishga  imkon  beradi.  Bular 

masalan,  quyidagilar  bo’lishi  mumkin:  biror  bir  inson  bitkoin  bloklaridagi 

operatsiyalarni  o’zgartirishga  imkon  topsa  yoki  tarmoq  tugunlarining  51%    dan 

ortig’ini  egallab  olsa.  Agarda  tugunlar  operatorlari  bu  haqda  ma’lumot  olsalar, 

barcha  operatsiyalarni  to’xtatishlari  yohud  o’z  foydalanuvchilarini  bu  haqda 

ogohlantirishlari kerak bo’ladi.  

Birkoin”  atamasi  ikki  ingliz  so’zlarining  qisqartmasidan  iborat:  bit  – 

ikkilik  sanoq  tizimidagi  informatsiya  birligi  va  coin  –  tanga.  Yana  bosha  bir 




Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

tarafdan,  bitkoin  internet  tarmog’ining  protokolini  hamda  ushbu  to’lov  tizimida 



ishlatiladigan  hisob  birligini  anglatadi.Bitkoin  blokcheyni  ochiq  va  erkin 

texnologiya  bo’lib,  bir  rangli  (per-to-peer  yoki  P2P)  tarmoqda  markaziy 

hokimiyatsiz  (moliyaviy  organlar  ishtirokisiz)  faoliyat  ko’rsatadi.  Bu  texnologiya 

har  bir  tranzaktsiyani  vaqti  va  sanasini  hisobga  olgan  holda  katta  buxgalteriya 

kitobi  (ledger)ga  yozib  qo’ygan  holda  bitkoin  yoki  BTC  ob’ektlarini  o’zaro 

almashinishga  imkon  beradi  va  ushbu  elektron  kitobda  hech  nimani  o'zgartirish 

mumkin  bo'lmaydi.  Tranzaktsiyalarni  boshqarish  va  bitkoinlar  hosil  qilish 

tarmoqda  kollektiv  ravishda  amalga  oshiriladi  va  ushbu  boshqaruvning  tuzilishi 

ochiqdir.  Bitkoin  bloklari zanjiriga  hech kim  ega bo’la  olmaydi  va  uni hech kim 

boshqara  olmaydi  ham.  Ammo  istalgan  shaxs  unga  qo’shilib  olishi  mumkin. 

Bitkoin  o’zining  bir  qancha  unikal  hossalari  tufayli,  zamonaviy  to’lov  tizimlari 

amalga  oshirib  bera  olmaydigan  bir  qancha  imkoniyatlarning  amalga  oshirilishini 

ta’minlab  beradi.  Boshqa  turdagi  valyutalardan  farqli-o’lariq,  bitkoin-valyuta 

qandaydir davlat organini, bankni yoki biror-bir kompaniyani o’zida mujassam qila 

olmaydi.  Unda  har  bir  bitkoin  o’zi  yaratilganidan  boshlab  ishtirok  etgan  barcha 

amallar vositasida hisob-kitob jurnalida qayd qilinadi. Rauggnit kompaniyasi bosh 

direktori P’yer Nuazaning ta’kidlashicha: “Bitkoin bu internetdagi raqamli valyuta 

ko’rinishidagi  naqd  pul  birligi  bo’lib,  to’lovlarni  avtoritetli  uchinchi  tomonsiz 

amalga  oshirish  imkonini  beradi.  An’anaviy  valyuta  turlaridan  farqli  o’laroq, 

bitkoin  programmalashtiriladigan  valyutalar  sirasiga  kiradi  va  u  markaziy 

banklarsiz ishlaydi. Agarda sizda bitkoin hamyoni bo’lsa, siz o’zingiz bank sifatida 

faoliyat  ko’rsatishingiz  mumkin  bo’ladi”.Bitkoinning  blokcheyni  kriptografik 

protocol  asosida  ishlaydi  va  quyidagilarni  amalga  oshirish  imkonini  beradi:  Bir 

tomondan, kriptovalyutalar ko’rinishidagi raqamli valyutalar paydo bo’lishi uchun 

to’siq  bo’lib  kelayotgan  “ikki  marta  sarf”  masalasini  hal  qilib  beradi  (ya’ni,  



sub’ektga ham parallel ravishda nimadir berilmaganiga ishonch hosil qilganidan 

so’nggina,  A  sub’ekt  B  sub’ektga  nimadir  beradi).  Boshqa  tomondan,  ikki 

tomonning identifikatorlarini qalbakilashtirish mumkin emasligini hamda  elektron 

hamyonlardagi  bitkoinlarning  qiymati  o’zgarmasligini  kafolatlaydi.  Bitkoin 



Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

blokcheyning ishlashini sxematik ravishda quyidagicha tasvirlashimiz mumkin:  



 


Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

Bitkoin blokcheynining ishlash jarayonini quyidagi to’rt bosqichga bo’lish 



mumkin: 

1.  Ikki tomon amal haqida kelishib oladilar; 

2.  Blokcheyn  yordamida  ushbu  amal  shifrlanadi  va  konsensus  (bajarilgan 

ishning tasdiqlanishi/mayning) asosida tasdiqlanadi; 

3.  Keyin  esa  amal  blokcheynga  yozib  qo’yiladi  va  so’ngra  blokcheynning 

oxirgi blokida bloklatirilib qo’yiladi; 

4.  Oxirgi  bosqichda  bloklar  zanjiri  tarmoq  ishtirokchilarining  barcha 

tugunlariga yozib quyiladilar (replikatsiya). 


Download 5,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   529




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish