Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
kriptovalyutalar sotuvchi va sotib oluvchi birjasi, Kraken kompaniyasining birjasi,
Bitfinex - AQSh dollari bilan savdo qiluvchi eng katta birjasi,
BTC China - savdo
xajmi bo’yicha dunyodagi eng katta Xitoy firmasi, BitYes.com - AQSh dollari
bilan katta miqdordagi savdo xajmini amalga oshiruvchi Xitoy kriptovalyuta birjasi
va boshqalar. Keyingi paytda rusiyzabon foydalanuvchilar uchun mo’ljallangan
kriptovalyutalar bilan avtomatik tarzda savdo qiladigan tizimlar ham tobora
mashxur bo’lib bormoqda. Ularga bir marta kirasiz va unga a`zo bo’lganingizdan
so’ng, savdo jarayonini tizimning o’zi avtomatik tarzda amalga oshiradi. Siz ham
o’z omadingizni ushbu kriptovalyuta savdo tizimlarida bemalol tekshirib
ko’rishingiz mumkin. Ammo savdo jarayonini boshlashdan avval kriptovalyuta
turlarini va savdo amaliyotini mavjud trenajerlarda yaxshilab o’rganib, o’zlashtirib
olishingizni maslaxat qilar edik.Quyidagi tasvirda kriptovalyutalar olami o’ziga xos
mozaikali tasvirlar vositasida keltirilgan va u kripto-olam to’g’risidagi o’quvchi
tasavvurini yanada boyitish uchun hizmat qiladi:
Yuqoridaaytilganlardankelibchiqqanxoldashunita’kidlashkerakki,
raqamlivalyutadegandashundayvalyutaturigaaytiladiki,
bundayturdagivalyutaxozirgipaytdahamyoningizdabo’lganqog’ozko’rinishidagival
yutalardanfarqlio’laroq,
faqatginaelektronko’rinishdabo’ladi.
Ammo,
xozirgidavrdako’pchilikinsonlarbitkoin,
laytkoin,
tokenvaethiriumlarkabielektronvalyutaturlaridanqandayfoydalanishnitushunaverma
ydilar.
Demak,
tabiiyravishdaquyidagisavoltug’iladi:
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
Elektronvalyutalarvositasidainternettizimiorqaliodatiypulkabito‘lovlaramalgaoshiri
shmumkinmi?
Quyidashuvashubilanbog’liqbirqanchadolzarbsavollargajavobberishgaharakatqila
miz.
Shuni ham aytish kerakki, bitkoin tangalarini yaratish uchun sarflanadigan
harajatlar unchalik katta emas, biroq xuddi oltin yoki neftni qazib olishdagi
tashkilotlar ko‘payishi va ushbu resurslarning kamyob topilishi bois narxi oshgani
singari, bitkoinni ham so‘nggi vaqtlarda mayning orqali hosil qilish
murakkablashgan holda butun bir boshli «mayning fermalari»dagi bir necha kunlik
to‘xtovsiz amaliyot natijasida bor yo‘g‘i bir nechta bitkoin hosil bo‘layotgani
hamda bitkoinlar maksimal soni chegaralangani (21000 000) narxning
ko‘tarilishiga turtki bo‘lmoqda. Biroq bundan boshqa yana eng katta sabablardan
biri bitkoinni Xitoy, Yaponiya va Janubiy Koreya singari rivojlangan mamlakatlar
iqtisodiyotida rasman to‘lov vositasi sifatida qabul qilinishi mumkinligi tufayli
ushbu bitkoin tangalariga talabni chunonan kuchaytirdiki, 2017 yilning o‘zida yil
boshiga nisbatan jadal o‘sish ko‘rsatkichiga erishildi (kurs 998 AQSh dollaridan
20000 AQSh dollarigacha o‘sdi).Bugun dunyodagi yetakchi birjalar va yirik
banklar ham bitkoinning oldi-sotdisini treyding tizimida yo‘lga qo‘yishlariga
to‘g‘ri kelmoqda. Garchi kriptovalyutalarning gurkirab rivojlanishi butun jahon
moliyaviy-iqtisodiy tizimiga katta ta`sir qilgan holda mavjud bo‘lgan tizimni yo‘q
bo‘lib ketishiga sabab bo‘lishi mumkin bo‘lsa ham, ayni paytda katta daromad
ko‘rish istagida bo‘lgan investorlar bitkoinning rivojlanishidan manfaatdor
bo‘lishmoqda. Shuningdek, bitkoin tangalarini gurkirab rivojlanishidan eng ko‘p
manfaat ko‘ruvchi insonlar – bu yashirin iqtisodiyotda faoliyat yurituvchi
investorlardir. Aynan shuning uchun ham hozirda bir nechta iqtisodi rivojlangan
davlatlar bitkoin orqali turli noqonuniy va jinoiy faoliyatlarning rivojlanib
ketishi oldini olish maqsadida bitkoinni to‘lov vositasi sifatida qabul
qilishmayapti.Bitkoinni xarid qilish masalasiga to‘xtaladigan bo‘lsak, hozirgi
vaqtda uni bir nechta maxsus birjalardan yoki umuman har qanday bitkoinga ega
bo‘lgan ishtirokchidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri sotib olish yo‘llari mavjuddir. Unda
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
bitkoinning oldi-sottisi ishtirokchilarning o‘zaro kelishilgan narxlarida amalga
oshiriladi. Agar to‘lovlar birjalar orqali amalga oshirilsa, xalqaro VISA, Master
Card kartalari orqali va Webmoney, Qiwi, Perfect Money, Advcash, Payeer,
Paypal va boshqa elektron hamyonlar orqali kriptovalyutalarni sotib olish
mumkindir.Hozirgi kunga kelib, birlamchi kriptovalyutalarga ma’lum bir usullar
(mayning, forjing)dan foydalangan holda ega bo‘lish mumkin. Qolganlar esa
virtual pullarnifaqatgina boshqalardan sotib olishlari mumkin. Buning uchun ular
ma’lum miqdorda pul to‘lashlari yoki kriptovalyutani tovar yoki hizmatga
almashtirishlari mumkin. Almashinuv hech qanday vositachilarsiz amalga
oshirilishi mumkin. Ammo amaliyotda bu ishni maxsus joylardagina amalga
oshirish mumkin bo‘lib qolmoqda. Bu esa tabiiy ravishda kriptovalyutalar bozorini
vujudga keltirdi. Natijada hozirgi vaqtda kriptovalyutalar egalari ularni nafaqat
haqiqiy pullarga balki boshqa turdagi virtual pullarga ham almashtirish imkoniga
ega bo‘lmoqdalar.
Do'stlaringiz bilan baham: 
