Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari



Download 5,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet216/711
Sana14.01.2022
Hajmi5,65 Mb.
#364978
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   711
Bog'liq
Raqamli iqtisodiyot-Darslik-18.02.2020

В



=    (  b



)

vector  ko’rinishida  berilgan



–  blokini 

shifrlash

А =  ( а

ij

)

matritsa kalitni



B

k

vektorga ko’paytirish orqali amalga oshiriladi. 

Natijada

С

k

  =  (  c

i

)

vector  ko’rinishidagi  shifromatn  bloki  hosil  qilinadi.  Bu 

vektorning  elementlari 

с

i

  = 

j

j

ij

b

a

ifodasi  orqali  aniqlanadi.Informatsiyani 



rasshifrovka  qilish 

С

k

vektorlarni



А

matritsaga  teskari  bo’lgan 



А

1



matritsaga 

ketma-ket ko’paytirish orqali aniqlaniladi.  



Shirflashning additiv usullari 

 

Shifrlashning  additiv  usullariga  binoan  dastlabki  informatsiya  simvollariga 



mos  keluvchi  raqam  kodlarining  ketma-ketligigamma  deb  ataluvchi  qandaydir 

simvollar  ketma-ketligiga  mos  keluvchi  kodlar  ketma-ketligi  bilan  ketma-ket 

jamlanadi.  Shu  sabali,  shifrlashning  additiv  usullari 

gammalsh

  deb  ham  ataladi. 

Ushbu  usullar  uchun  kalit  sifatida  gamma  ishlatiladi.  Additiv  usullarning 

kriptoturg’unligi  kalit  uzunligiga  va  uning  statistik  ko’rsatgichlarining  tekisligiga 

bog’liq.  Agar  kalit  shifrlanuvchi  simvollar  ketma-ketligidan  qisqa  bo’lsa, 

shifromatn  kriptoanalitik  tomonidan  statistik  usullar  yordamida  rasshifrovka 

qilinishi mumkin. Kalit va dastlabki informatsiya uzunliklari qanchalik farq qilsa, 

shifromatnga  muvaffaqiyatli  hujum  ehtimolligi  ham  shunchalik  ortadi.  Agar  kalit 

uzunligi shifrlanuvchi informatsiya uzunligidan katta bo’lgan tasodifiy sonlarning 

davriy  bo’lmagan  ketma-ketligidan  iborat  bo’lsa,  kalitni  bilmasdan  turib, 

shifromatnni rasshifrovka qilish amaliy jihatdan mumkin emas. Amaliyotda asosini 

psevdotasodifiy sonlar generatorlari (



yoki datchiklari

) tashkil etgan additiv usullar  




Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

eng  ko’p  tarqalgan  va  samarali hisoblanadi.  Bunday  generatorlar psevdotasodifiy 



sonlarning  cheksiz  ketma-ketligini  shakllantirishda  nisbatan  qisqa  uzunlikdagi 

dastlabki  informatsiyadan  foydalaniladi.  Psevdotasodifiy  sonlar  ketma-ketligini 

shakllantirishda  kongruent  generatorlardan  ham  foydalaniladi. Bu  toifaga  mansub 

generatorlar 

sonlarning 

shunday 


psevdotasodifiy 

ketma-ketliklarini 

shakllantiradiki,  ular  uchun  generatorlarning  davriyligi  va  chiqish  yo’li  ketma-

ketliklarining  tasodifiyligi  kabi  asosiy  ko’rsatgichlarini  qat’iy  matematik  tarzda 

ifodalash  mumkin.  Bunday  generatorlarni  apparat  yoki  dasturiy  vositalar 

yordamida osonlik bilan yaratish mumkin.  



Shifrlashning kombinatsiyalangan usullari 

 

Qudratli  komp’yutarlar,  tarmoq  texnologiyalari  va  neyronli  hisoblash 



tizimlarining paydo bo’lishi xozirgacha umuman fosh qilinmaydi deb hisoblangan 

kriptografik  tizimlarning  obrusizlantirilishiga  sabab  bo’ldi.  Bu  esa  o’z  navbatida 

yuqori  turg’unlikka  ega  bo’lgan  kriptotizimlarni  yaratishni  taqozo  qildi.  Bunday 

kriptotizimlarni yaratish usullaridan biri shifrlash usullarning kombinashiyalangan 

tartibda qo’llanilishidir. Quyida eng kam vaqt sarf qilgan xolda kriptoturg’unlikni 

jiddiy ravishda oshirish imkonini beruvchi shifrlashning kombinatsiyalangan usuli 

haqida gap boradi. Shifrlashning ushbu kombinatsiyalangan usulida ma’lumotlarni 

shifrlash ikki bosqichda amalga oshiriladi. Birinchi bosqichda ma’lumotlar standart 

usul  (

masalan,  DECusuli

)  yordamida  shifrlansa,  ikkinchi  bosqichda  shifrlangan 

ma’lumotlar  ikkinchi  bor  mahsus  usul  bo’yicha  qayta  shifrlanadi.  Mahsus  usul 

sifatida  ma’lumotlar  vektorining  elementlarini  noldan  farqli  bo’lgan  son 

matritsasiga  ko’paytirishdan  foydalanish  mumkin.  Gammalashni  qo’llashda  agar 

shifr  gammasi  sifatida  raqamlarning  takrorlanmaydigan  ketma-ketligi  ishlatilsa, 

shifrlangan  matnni  fosh  qilish  juda  ham  qiyin  bo’ladi.  Odatda  shifr  gammasi  har 

bir so’z uzunligidan katta bo’lsa va dastlabki matnning hech qanday qismi ma’lum 

bo’lmasa,  shifrni  faqat  to’g’ridan-to’g’ri  saralash  orqaligina  fosh  qilish  mumkin. 

Bunda  kriptoturg’unlik  kalit  o’lchami  orqali  aniqlanadi.  Shifrlashning  bu  usulida 

ko’pincha  himoya  tizimining  dasturiy  ko’rinishda  amalga  oshirilishida 

foydalaniladi  va  shifrlashning  bu  usuliga  asoslangan  tizimlarda  bir  soniyada 




Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

ma’lumotlarning  bir  nacha  yuz  kilobaytini  shifrlash  imkoniyati  mavjud. 



Rasshifrovka  qilish  jarayoni  –  kalit  ma’lum  bo’lganda,  shifr  gammasini  qayta 

generatsiyalash va uni shifrlangan ma’lumotlarga singdirishdan iboratdir.  




Download 5,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   711




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish