Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari



Download 5,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet213/711
Sana14.01.2022
Hajmi5,65 Mb.
#364978
1   ...   209   210   211   212   213   214   215   216   ...   711
Bog'liq
Raqamli iqtisodiyot-Darslik-18.02.2020

Т 

ш

quyidagi  beshta  qatordan 

iborat bo’ladi: 

      АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_ 

FҲ_АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚ 

ЎҚFҲ_АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯ 

ЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_АБВГДЕЁЖ 

АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_ 



 

Viginer  jadvali  yordamida  shifrlash  algoritmi  quyidagi  qadamlar  ketma 

ketligidan iborat



1-qadam

Uzunligi


М

simvolli


К

kalitni tanlash. 



2-qadam

:

Tanlangan



К

kalit uchun[ 



(M+1), R

 ]o’lchamli shifrlash matritsasi 



Т

ш

= (b

ij

)

ni qurish. 



3-qadam

:

Dastlabki 

matnning 

har 


bir 

simvolis


0R

tagiga 


kalit 

simvoli


k

m

joylashtiriladi. Kalit keraklicha miqdorda takrorlanadi. 



4-qadam

:    Dastlabki  matn  simvollari  shifrlash  matritsasi



Т

ш

dan  quyidagi  qoida 

bo’yicha tanlangan simvollar bilan quyidagicha tartibda ketma ket almashtiriladi: 

1. Кkalitning almashtiriluvchis

0R

simvoliga mos



k

m

simvoli aniqlanadi. 

2. Shifrlash matritsasi

Т

ш

dagi


k

m

= b

ij

shart bajariluvchiiqator topiladi. 

3

. s

0R

 = b

ij

shart bajariluvchi



j

ustun aniqlanadi. 

4. 

s

0R

simvoli


b

ij

simvoli bilan almashtiriladi. 



5-qadam

:    Shifrlangan  ketma-ketlik  ma’lum  uzunlikdagi  (



masalan,  4  simvolli

bloklarga ajratiladi. 



 

Matnni  rasshifrovka  qilish  esa  quyidagicha  ketma  ketlikda  amalga 

oshiriladi: 

1-qadam

:  Shifrlash  algoritmining  uchinchi  qadamidagidek,  shifroformat  tagiga 

kalit simvollari ketma ketligi yoziladi.  



Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

2-qadam

:  Shifromatndan  s

1R

simvollari  va  mos  kalit  simvollari



k

m

ketma-ket 

tanlanadi.  Shifrlash  matritsasi

Т

ш

dagi


k

m

=  b

ij

shartni  qanoatlantiruvchiqator 

aniqlanadi.

I

qatorda


b

ij

=  s

1R

element  aniqlanadi.  Rasshifrovka  qilingan  matnlar–

o’rniga

b

ij

simvoli joylashtiriladi. 



3-qadam

:  Rashsifrovka qilingan matn ajratilmasdan yoziladi. Hizmatchi simvollar 

esa olib tashlanadi. 

Мисол: 

К  =  <ҒЎЗА>

  kaliti  yordamida



Т  =  <ПАХTAҒАРАМИ>

  dastlabki  matnni 

shifrlash va so’ngra rasshifrovka qilish talab etilsin. Shirflash va rasshifrovka qilish 

natijalari quyida keltirilgan: 



Dastlabki matn

:  ПАХTA_ҒАРАМИ 

Kalit

: ҒЎЗАҒЎЗАҒЎЗА 

Almashtirilgan so’nggi matn

: МЎЯТҒЯЕАНЎФИ 

Shifromatn:

МЎЯТҒЯЕАНЎФИ 

Kalit

: ҒЎЗАҒЎЗАҒЎЗА 

Rasshifrovka qilingan matn

: ПАХTA _ҒАРАМИ 

Dastlabki matn

: ПАХTA _ҒАРАМИ 

 

Polialfavitli  almashtirish  usullarining  kriptoturg’unligi  oddiy  almashtirish 



usullariga  nisbatan  sezilarli  darajada  yuqori,  chunki  ularda  dastlabki  ketma 

ketlikning  bir  simvollari  turli  simvollar  bilan  almashtirilishi  mumkin.  Ammo 

shifrning statistik usullarga bardoshliligi kalit uzunligiga bog’liq.  

O’rin almashtirish usullari 

 

O’rin almashtirish usullariga binoan dastlabki matn belgilangan uzunlikdagi 



bloklarga ajratilib, har bir blok ichidagi simvollar o’rni ma’lum algoritm bo’yicha 

almashtiriladi.  Eng  oson  o’rin  almashtirishga  misol  qilib,  dastlabki  informatsiya 

blokini  matritsaga  qator  bo’yicha  yozishni,  o’qishni  esa  ustun  bo’yicha  amalga 

oshirishni  ko’rsatish  mumkin.  Matritsa  qatorlarini  to’ldirish  va  shirflangan 

informatsiyani  ustun  bo’yicha  o’qish  ketma-ketligi  kalit  yordamida  bajarilishi 

mumkin. Usulning kriptoturg’unligi blok uzunligiga (



matritsa o’lchamiga

) bog’liq. 




Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

Masalan,  uzunligi  64  simvolga  teng  bo’lgan  blok  (



matrista  o’lchami  8x8

)  uchun 

kalitning 1,6 milliard kombinatsiyasi bo’lishi mumkin. Uzunligi 256 simvolga teng 

bo’lgan  blok 



(matritsa  o’lchami  16x16

)  uchun  esa  kalitning  mumkin  bo’lgan 

kombinatsiyalari  soni  1,4  .  10

2 6


 ga  yetishi  mumkin.  Bu  xolda  kalitni  saralash 

masalasi zamonaviy komp’yuterlar uchun ham ancha murakkab amal hisoblanadi.  



Gamil’ton  marshrutlariga  asoslangan  usulda 

ham  o’rin  almashtirishlardan 

foydalaniladi. Ushbu usul quyidagi qadamlarni bajarish orqali amalga oshiriladi: 

1-qadam

:  Dastlabki  informatsiya  bloklarga  ajratiladi.  Agar  shifrlanuvchu 

informatsiya  uzunligi  blok  uzunligiga  karrali  bo’lmasa,  oxirgi  blokdagi  bo’sh 

o’rinlarga mahsus hizmatchi simvollar – to’ldiriluvchilar joylashtiriladi. Masalan, 

*   simvoli. 

2-qadam

:Blok simvollari yordamida jadval to’ldiriladi va bu jadvalda simvolning 

tartib raqami uchun ma’lum bir joy ajratiladi.  


Download 5,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   209   210   211   212   213   214   215   216   ...   711




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish