Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari



Download 5,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet212/711
Sana14.01.2022
Hajmi5,65 Mb.
#364978
1   ...   208   209   210   211   212   213   214   215   ...   711
Bog'liq
Raqamli iqtisodiyot-Darslik-18.02.2020

2-qadam



L



0h

ketma-ketligining  har  bir  sonini



h

1i 

  =  (k

1

x    h

0i 

(s

0i

)  +  k

2

)

  (mod  R) 

formula  orqali  hisoblanuvchi

L

1h

ketma-ketligining  mos  soni



h

1i

ga  almashtirish 

yo’libilan

L

1h

sonlar  ketma-ketligini  shakllantirish,  bu  yerda



k

1

o’nlik  koeffitsient, 



k

2

esa  siljitish  koeffitsienti.  Tanlangan



k

1

va

k



2

koeffitsientlar



h

0i

va

h



1i

sonlarining  bir 



Almashtirish 

usullariусуллари

 

O’rin almashtirish usullari 



Analitik usullar 

Additiv usullar 

Kombinatsion usullar 


Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

ma’noli  mosligini  ta’minlashi  lozim. 



h

1i

  =  0

deb  olinganida



h

1i

    =  R

almashinuvi 

bajarilishi kerak.  

3-qadam



L



1h

ketma  ketligining  har  bir  soni



h

1i

(s

1i

)

ni[


1хR

]o’lchamli  shrifrlash 

alfavitining  mos

s

1i   



T



1

(i=1,  K)

simvoli  bilan  almashtirish  orqali



T

1

shifr  matnini 

hosil qilish. 

4-qadam

:  Olingan  shifr  matni  o’zgarmas 



b

uzunlikdagi  bloklarga  ajratiladi.  Agar 

oxirgi  blok  to’liq  bo’lmasa,  blok  orqasiga  mahsus  simvol-to’ldirgichlar 

joylashtirish (masalan,  



*

simvolini).  



Misol



Shifrlash uchun dastlabki ma’lumotlar

Т



= <ҲИМОЯ_ХИЗМАТИ> 

А

0



= <АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ> 

А

1



= <ОРЁЬЯТЭ-ЖМЧХАВДЙФҚКСЕЗПИЦГҲЛЪШБУЮҚГН> 

R=36      k

1

=3       k

2

=15      b=4 

 

Algoritmning qadamba-qadam bajarilishi quyidagi natijalarga olib keladi: 



1-qadam

:  L

0h

 = <35,10,14,16,31,36,23,10,9,14,1,20,10> 

2-qadam

:  L

1h

 = <12,9,21,17,36,14,12,9,6,21,18,3,9> 

3-qadam

:  Т



= <ХЖЕФНВҲЖТЕҚЁЖ> 

4-qadam

:  Т



= <ХЖЕФНВҲЖТЕҚЁЖ***> 

 

Rasshifrovka  qilishda  bloklar  birlashtirilib, 



К

simvolli  shifromatn



T

1

hosil 


qilinadi.  Rasshifrovka  qilish  quyidagi  butun  sonli  tenglamani  yechish  kerak 

bo’ladi: 



k

1

 h

01

 + k

2

 = n R + h

1i

 

Ushbu  tenglamadagi



k



,  h

11

  ,  k

2

va

butun  sonlar  ma’lum  bo’lganda

h

0i

 

kattaligi



n

ni  saralash  orqali  hisoblanadi.  Bu  muolajani  shifromatnning  barcha 

simvollariga  tadbiq  qilish  uning  rasshifrovka  qilinishiga  olib  keladi.  Almashtirish 

usulining 

kamchiligi 

sifatida 

dastlabki 

va 


berilgan 

matnlar 


statistik 

ko’rsatgichlarining  bir  xilligini  ko’rsatish  mumkin.  Dastlabki  matn  qaysi  tilda 

yozilganini  bilgan  xolda,  kriptoanalitik  axborotlarni  statistik  qayta  ishlab,  ikkala 

alfavitdagi simvollar orasidagi mos kelishliklarni aniqlashi va matnni rasshifrovka 

qilishi mumkin 



Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

Polialfavitli almashtirish usullari 

 

Bu  usullar  yetarlicha  yuqori  darajadagi  kriptoturg’unlikka  ega  va  bunda 



dastlabki  matn  simvollarini  almashtirish  uchun  bir  necha  alfavitlardan 

foydalanadilar.  Rasman  polialfavitli  almashtirishni  quyidagicha  tasavvur  qilish 

mumkin. 

N

 

– 



alfavitli 

almashtirishda 

dastlabki

А

alfavitdagi



s

01

simvoli


А

1

alfavitdagi



s

11

  simvoli  bilan  almashtiriladi  va  hakozo. 



s

0N

 

simvolini



s

NN

  simvoli  bilan  almashtirgandan  so’ng



s

0(N+1)

    simvolining  o’rnini



А

alfavitdagi



s

1(N+1)

simvoli oladi va xakozo. 

 

Polialfavitli almashtirish algoritmlari ichidaViginer jadvali (matritsasi)    



Т

в 

ni  ishlatuvchi  algoritm  eng  keng  miqyosda  tarqalgan.Viginer  jadvali  [



RхR

]  


o’lchamli  kvadrat  matritsadan  iborat  bo’lib  (

R



ishlatilayotgan  alfavitdagi 



simvollar soni

), birinchi qatorda simvollar alfavit tartibida joylashtiriladi. Ikkinchi 

qatordan  boshlab,  simvollar  chapga  bitta  o’ringa  siljitilgan  xolda  yoziladi.  Siqib 

chiqarilgan simvollar o’ng tarafdagi bo’shagan o’rinni to’ldiradi  (tsiklik siljitish). 

Agar  bu  jarayonda  kirill  alfavitidagi  o’zbek  alfaviti  ishlatilsa,  Viginer  martitsasi 

quyida keltirilganidek, (



36х36

) o’lchamga ega bo’ladi: 

АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_ 

БВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_А 

ВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_АБ 

ГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_АБВ 

ДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_АБВГ 

ЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_АБВГД 

ЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_АБВГДЕ 

………………… 


………………… 

………………… 

_АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ 

 

Shirflash  takrorlanmaydigan



М

simvoldan  iborat  kalit  yordamida  amalga 

oshiriladi.  Vijinerning  to’liq  matritsasidan    [  (

M+1),  R

  ]  o’lchamli  shifrlash 




Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

matritsasi



Т 

ш

ajratiladi. Bu matritsaning birinchi qatori va birinchi elementlari kalit 

simvollariga  mos  keluvchi  qatorlardan  iborat  bo’ladi.  Agar  kalit  sifatida 

<ҒЎЗА>

so’zi  tanlangan  bo’lsa,  shifrlash  matritsasi 




Download 5,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   208   209   210   211   212   213   214   215   ...   711




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish