Toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Aksiya – bu korxona mulkdorlari tomonidan uning aktivlari qismiga qo‘yiladigan talab.
Obligatsiya - kelgusida qayd qilingan summani to‘lashni va’da qiladigan qayd qilingan daromadga ega qimmatli qog‘oz.
Hosilaviy qimmatli qog‘ozlar - bahosi boshqa aktivlar, masalan, aksiyalar, obligatsiyalar, xorijiy valyuta yoki qandaydir mahsulotlar bahosiga bog‘liq bo‘lgan qimmatli qog’ozlarga aytiladi.
Olinayotgan mablag‘lar bo‘yicha va’da qilinayotgan daromadlik stavkasiga foiz stavkasi deb ataladi. Foiz stavkasi quydagi ikki turga bo’linadi:
2. Moliyaviy bozor stavkalari
Foiz stavkasi
Erkin o’zgaruvchan foiz stavkasi
Fiksirlangan foiz stavkasi
Foiz stavkasi miqdoriga ta’sir etuvchi omillar
Hisob-kitob pul birligi
To‘lov muddati
To‘lanmaslik riski
Misol. AQSh yoki O’zbekiston davlat obligatsiyalariga mablag’ingizni investitsiya qilmoqchisiz. Ular taxminan bir xil qaytarish muddatiga ega bo’lsin. Ushbu obligatsiyalar nominallari turli valyutalarda ifodalangan: AQSh obligatsiyalari dollarda, O’zbekiston obligatsiyalari – so’mda. O’zbekiston davlat obligatsiyalari bo’yicha yillik foiz stavkasi 16 %, AQSh obligatsiyalari bo’yicha esa 6%. Bir valyutaning boshqasi bilan ifodalangan narxini o’zida aks ettiruvchi valyuta kursi 1 $ =9200 UZS.
Tasavvur qiling, siz o’z kapitalini so’mda qandaydir ishonchli aktivga investitsiya qilmoqchisiz. O’zbekiston obligatsiyalarini sotib olganingizdan so’ng, o’zingiz uchun 16% lik daromadni kafolatlaysiz. Agar AQSh obligatsiyalarini sotib olsangiz, so’mdagi daromadlilik foiz stavkasi bir yil keyin so’m bilan $ ning ayirboshlash kursiga bog’liq bo’ladi.
O’z navbatida, bu operatsiya natijasida olingan haqiqatdagi daromadlilik stavkasi quyidagicha bo’ladi:
Bir yil davomida $ kursi ortib, 1 $ = 9680 UZSni tashkil qildi deb tasavvur qilamiz. U holda AQSh obligatsiyalarida bo’yicha so’mda ifodalangan haqiqatdagi daromadlilik stavkasi quyidagiga teng: