Toshkent moliya instituti "moliya" kafedrasi "davlat byudjeti"

2.3. Davlat byudjetining mamlakat moliya tizimining boshqa bo„g„inlari bilan 
o„zaro munosabatlari 
Davlat moliyasi davlatning markazlashgan pul daromadlarini shakllantirish 
va ulardan o‗z funksiyalarini to‗laqonli bajarish maqsadida turli yo‗nalishlarda 
foydalanish bilan bog‗liq munosabatlar yig‗indisidir. Bu munosabatlarning turli-
tumanligi asosida davlat moliyasining bir qator aniq tashkiliy shakllari shakllanadi. 
Bular: 

davlat byudjeti; 

davlatning byudjetdan tashqari maqsadli jamg‗armalari; 

davlat krediti; 

davlat korxonalari moliyasi. 

1
Robert D.Lee Jr., Ronald W.Johnson, Philip G. Joyce.. Jones & Bartlett Learning; 9 edition. USA, 2012. P. 21.
 

---

16 
Iqtisodiy mazmuniga ko‗ra 
davlat moliyasi
– davlatning va uning mulkidagi 
davlat korxonalarining ixtiyorida moliyaviy resurslarning shakllanishi va 
kengaytirilgan takror ishlab chiqarish, jamiyat a‘zolarining ortib borayotgan 
ijtimoiy-madaniy ehtiyojlarini qondirish, mamlakat mudofaasi va davlat 
boshqaruvini ta‘minlash bo‗yicha xarajatlarning amalga oshirilishi bilan bog‗liq 
bo‗lgan, yalpi ichki mahsulotning qiymatini taqsimlash va qayta taqsimlash 
asosida sodir bo‗ladigan pul munosabatlari yig‗indisidir. 
Davlat moliyasi sohasida sodir bo‗ladigan pul munosabatlarining subyektlari 
bo‗lib davlat (hukumatning tegishli organlari timsolida), yuridik shaxslar (korxona 
va tashkilotlar timsolida) va jismoniy shaxslar ishtirok etadilar. 
2.3-rasm. Mamlakat moliya tizimining tarkibiy tuzilishi
1
 
Davlat moliyasining iqtisodiy mazmuni bir xilda emas: uning tarkibida 
alohida bo‗g‗inlarni ajratib ko‗rsatish mumkin, ularning har biri o‗ziga xos 
funksiyalarni bajaradi. Davlat moliyasining tarkibiga quyidagilar kiradi: davlat 
byudjeti, davlatning byudjetdan tashqari maqsadli jamg‗armalari, davlat krediti,
davlat korxonalari moliyasi (2.3-rasm). Har bir bo‗g‗inning turlicha funksional 
tayinlanishga ega ekanligidan davlat keng miqyosdagi iqtisodiy-ijtimoiy xizmatlar 
ko‗rsatadi, tarmoq va hududiy muammolarni hal qiladi.