|
Naqd pulning xususiyatlari
:
Chidamlilik:
Naqd pul juda bardoshli va yirtilmasa, uzoq davom etadi. Agar
yirtilgan bo'lsa, uni banklardan almashtirish mumkin.
Portativlik:
Uni bir joydan boshqa joyga osongina olib borish mumkin. U engil
vaznga ega.
Bo'linuvchanlik:
Naqd pulni kichikroq qiymatlarga osongina ajratish
mumkin. Misol uchun, ming so'mlik banknotani 10 ta yuz so'mlik banknotlarga
osongina ajratish mumkin.
Cheklangan ta'minot:
Naqd pul markaziy banklar tomonidan talabga muvofiq
bosiladi va bozorlarda cheklangan taklifda.
Bir xillik:
turli qiymatdagi naqd pullar bir xil shaklda, o'lchamda va qiymatda
keladi.
Qabul qilish imkoniyati:
Valyuta qog'ozlari bosib chiqarilgan va markaziy
banklar tomonidan foydalanishga ruxsat berilganligi sababli ular hamma joyda
qabul qilinadi.
Naqd pul turli maqsadlarda ishlatilishi mumkin. Bunday foydalanishni uchta asosiy
foydalanishga bo'lish mumkin, ya'ni. Operatsion foydalanish:
Naqd pul operatsion xarajatlarni to'lash uchun ishlatiladi. Naqd to'lovlar uchun
quyidagi xarajatlar qo'llaniladi:
Kreditorlar va kreditorlarga to'lov
Biznes xarajatlarini to'lash
Kreditorlarga foizlarni to'lash
Xom ashyo sotib olish uchun to'lovlar
Daromad solig'i bo'yicha to'lov
Sotuvchilar va etkazib beruvchilarga to'lanadigan naqd pul
Sotish va qarzdorlardan tushum
.
Investitsion foydalanish:
Naqd pul investitsiya maqsadlarida ishlatiladi. Turli xil investitsiya faoliyati:
Asosiy vositalarni sotib olish
Qimmatli qog'ozlarga investitsiyalar
Asosiy vositalarni sotish yoki ijaraga berish
Qimmatli qog'ozlarni sotish
Moliyaviy foydalanish:
Naqd pul kreditlar, dividendlar to'lash uchun ishlatiladi. U qarz, kapital,
dividendlar bilan bog'liq operatsiyalar uchun ishlatiladi. U kompaniyaning kapital
tarkibini boshqarish uchun ishlatiladi. Naqd pul bu erda firma va uning egalari,
investorlar va kreditorlar o'rtasida harakatlanadi. Pul mablag'laridan foydalanishni
moliyalashtirish quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Qimmatli qog'ozlar, qarzlarni chiqarish
Kredit to'lash, dividendlar
Kredit va obligatsiyalarni jalb qilish
Qarzni to'lash
Aktsiyalarni qayta sotib olish.
3
.
O’zbekistonda milliy valyuta – so’mning muomalaga kiritilishi va uning
barkarorligini mustakamlash yo’nalishlari.
Milliy valyuta-milliy iftixordir, davlat mustaqillining ramzi, suveren davlatga xos
belgidir.
O’zbekiston mustaqilligini e’lon qilgan bo’lsada, keyinchalik Ittifoq pul birligi- rubl
amal qilish hududda zarurat sifatida tan olindi.
O”zbekistonni o’zining milliy valyutaning yangisi zarurligi 1993 yildagi Rossiyaning,
MDH boshka qator mamlakatlarining o'z milliy valyutasini muomala tizimi bilan
yanada kuchaytirdi.
O’zbekistonning o'z milliy valyutasini muomalaga yangilash ikki boschda amalga
oshirildi:
Birinchi bosqich 1993 Yilning Noyabr oyidan 1994 Yilning iyunigacha Bo’lgan
Davrni,
Ikkinchi bosqich esa 1994 yil iyun-iyul oylarini o'z ichiga oldi.
Muomiladagi eski pul birliklarining amal qilishni to’xtatish bosqichlari:
1993 yili 15 noyabridan o'rnatildi 1992 yil namunasidagi 5000 va 10000 rubl
qiymatdagi pulning amal qilishi to'xtadi;
- 1993-yil 1 dekabridan SSSR Davlat banking 1961-1992 yillardagi 200, 500 va 1000
rubl
- 1093 tufayli 15 dekabridan keyin50 va 100 rubl kiymatdagi pul belgilarining amal
qilishi to’xtatildi;
- 1994-yil 1- yanvaridan 1, 3, 5, 10 va 25 rubl qiymatdagi pul muomaladan
chiqarildi;
- 1994-yil 15 aprel O'zbekistonning barcha hududida Rossiya Banklar banknotlarini
muomalada bo’lishi to'xtaldi.
O'zbekiston, Vazirlar Mahkamasining1993-yil 30-kunida «O'zbekiston
Respublikasida» rejani yanada takomillashtirish choralari-tadbirlar»gi vaziyatda
1993 yil 6 yildan boshlab 1, 3, 5, 10, 25, 50, 1-dekabr. 200, 500, 1000, 5000, 10000
so'm-ko’ponlar davlatimiz hududida tan olibdi.
"So’m-ko’pon" ning muomalaga kiritilishi quyidagilarga imkon yaratdi:
birinchidan, milliy pul islohotining iqtisodiy texnik va ijtimoiy tomonlarini
optimallashtirish uchun respublika ichki iqtisodiyotidagi barcha real ishlab
chiqarish, to'la aniqlash va hisobga olish;
uchinchidan: mustaqil moliya-kredit va narx siyosatini boshqarish bo’yicha
muayyan tajriba orttirish davlatdan, milliy pul birligini joriy etish strategiyasi va
mexanizmini o'rganish, inflatsion jarayoniga qarshi kurash tadbirlarni ishlab
chiqarish va sinovdan o'tkazish, o'zaro hisob-kitoblar mexanizmini yo'lga qo'yish
va hokazō.
Oʻzbekiston Konstitutsiyasining 122-moddasi “Oʻzbekiston Respublikasi davlat
mustaqilligi asoslari to’g’risida” qonunning 111- moddasida,shuningdek
Oʻzbekiston Oliy Kengashining 1993-yil 3-sentabr 952-XII-sonli qaroriga muvofiq
1994-yilning 1-iyulidan boshlab Oʻzbekiston Respublikasi hukumati milliy valyutasi
– "sum" muomalaga kiritildi.
Soʻmning muomalaga kiritilishi Oʻzbekiston pul
muomalasi va hisob-kitoblar tizimini tashkil etish hamda respublika iqtisodiyotini
rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega boʻldi. Milliy valyuta pul belgilarini
muomalaga chiqarish va uning barqarorligini taʼminlashni Oʻzbekiston
Respublikasi Markaziy banki amalga oshiradi 1 soʻm = 100 tiyin.
2013-yil iyunida
5000 soʻm qiymatlik yangi banknota chiqarildi.2013-yil 27-
iyunida
Oʻzbekiston respublikasi Markaziy banki shu yilning 1-iyulidan
boshlab qiymati 5000 soʻm boʻlgan pul chiptalarini muomalaga chiqarishini
bildirdi. 2017-yil 20-fevralda
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi
Senati
kengashining „Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan
10000 soʻmlik banknotlarning chiqarilishi toʻgʻrisida“gi qarori qabul
qilindi. 2021-yil 14-iyundan
2000 va 20000 soʻmlik banknotlar muomalaga
chiqarildi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
