Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiy

TC = Q² +8100

Firmaning mahsulot ishlab chiqarish hajmi, mahsulot narxi va foyidalanilmagan zaxira quvvati aniqlansin?

Birinchi navbatda firmani uzoq muddatli oraliqda raqobatlashgan bozorda harakat qiladigan firma sifatida qarab, uning optimal mahsulot ishlab chiqarish hajmini va mahsulot narxini aniqlayimiz.

AC=Q+8100/Q AC =1-8100/Q² =0 ; Q0=90 P0=AC(Q0)=Q+8100/Q=90+8100/90= 180 Endi firmani raqobatlashgan monopol bozorda harakat qilgandagi muvozanat parametrlarini aniqlayimiz.

MC=2Q, R=P*Q=(200-Q)*Q, MR= 200-2Q,

2Q=200-2Q

Qm= 50 ming dona atir sovun ishlab chiqaradi.

P m=AC(Qm)= AC=Q+8100/Q=50+8100/50=212 so‘m Firmaning foyidalanilmagan zaxira quvvati ⁸Q ^{= 50-90} = ~⁴⁰ Raqobatlashgan bozor muvozanati

2. 
   rasm. Raqobatlashgan (a) va Monopol raqobatlashgan (b) bozorlarning uzoq muddatli oraliqdagi muvozanat holatlari.
   

Yuqorida ko‘rgan edikki, raqobatlashgan bozorda iste’molchi va ishlab chiqaruvchilaming ortiqchaliklari o‘zining maksimal qiymatiga erishadi. Monopol raqobatlashgan bozoming samarali yoki samarasiz

ekanligini tahlil qilish uchun raqobatlashgan va Monopol raqobatlashgan bozorlaming uzoq muddatii oraliqdagi muvozanat holatlarini taqqoslaymiz. Raqobatlashgan va Monopol raqobatlashgan bozorlaming uzoq muddatii oraliqdagi muvozanat holatlari 13.3-rasmda keltirilgan.

Bu ikki bozor o‘rtasidagi farqlami quyidagilarda ko‘rish mumkin:

1. 
   Raqobatlashgan bozorda p' = mc bo‘Isa, Monopol raqobatlashgan bozordagi narx chekli xarajatdan yuqori p_M> mc, demak, iste’molchi qo‘shimcha bir birlik mahsulot uchun to‘laydigan narx, bir birlik mahsulotni ishlab chiqarish xarajatidan yuqori. Agar ishlab chiqarish hajmi q_m dan q, miqdorgacha oshirilganda (mcchizig‘i bilan talab chizig‘i kesishgan e nuqta) iste’molchi va ishlab chiqaruvchining umumiy ortiqchaligi shtrixlangan maydon miqdoriga teng miqdorda oshgan bo‘lar edi (13.3b-rasm). Buning sababi, yuqorida ko‘rganimizdek, Monopol hokimiyatning sof yo‘qotishlarga olib kelishidir, Monopol raqobatlashgan bozordagi korxonalar ham nisbatan Monopol hokimiyatga ega.
   
2. 
   Raqobatlashgan bozorda muvozanat holat N nuqtada (3a-rasm) erishilsa, Monopol raqobatlashgan bozorda м nuqtada (3b-rasm) erishiladi. Raqobatlashgan bozorda talab chizig‘i gorizontal boiib, firmaning foydasini nolga teng bo‘lish nuqtasi o‘rtacha xarajatning minimal qiymatiga to‘g‘ri keladi. Monopol raqobatlashgan bozorda talab chizig‘i pastga tomon yotiq ho‘ladi, shuning uchun ham firma foydasining nolga teng nuqtasi o‘rtacha xarajatning minimal nuqtasidan chaproq tomonga siljigan bo‘ladi va firma ДQ=Q_N-Q_M miqdorga teng rezerv quvvatga ega bo‘ladi. Bu rezerv quvvatlar samarasiz hisoblanadi, nima uchun deganda, o‘rtacha xarajatlami ishlab chiqarish hajmini oshirib, kamaytirish mumkin. Bunday samarasizlik aholining turmush darajasini pasaytiradi. Demak, Monopol raqobatlashgan bozor samarasiz hisoblanadi. Lekin, shu bilan birga Monopol raqobatlashgan bozoming ijobiy tomonlari to‘g‘risida bam gapirish mumkin.
   

Monopol raqobatlashgan bozordagi firmalaming Monopol hokimiyati katta emas. Bozordagi firmalaming mahsulotlari bir-birini o‘mini bosadi va shuning uchun ham alohida firma yuqori Monopol hokimiyatga ega bo‘la olmaydi. Demak, aytisb mumkinki, Monopol hokimiyatdan ko‘radigan sof yo‘qotishlar ham uncha katta bo‘lmaydi. Talab chizig‘ining yotiqligi, talabning elastik ekanligini bildiradi, shuning uchun firmalaming rezerv quvvati ham katta emas. Boshqa tomondan, Monopol raqobatlashgan bozor tovarlar assortimentini kengaytiradi. Bu o‘z navbatida iste’molcbilarga raqobatlashgan tovarlar bozorida tanlash imkoniyatini oshiradi.

2. 
   rasmda Monopolistik raqobat sharoitidagi uzoq muddatli muvozanat va mukammal raqobatdagi uzoq muddatli muvozanat taqqoslangan. Monopolistik raqobat va mukammal raqobat sharoitida ikkita farq mavjud: ortiqca imkoniyat va qo‘shimcha qiymat.
   

(A) rasmda Monopolistik raqobatlashgan bozordagi uzoq muddatli muvozanatni ko‘rsatyapti, (b) chizig'i esa mukammal raqobatlashgan bozordagi uzoq muddatli muvozanatni ko‘rsatyapti. Bunda ikki tofovut mavjud.

• 
  mukammal raqobatda firma samaradorlik shkalasida ishlab chiqaradi, bunda o‘rtacha umumiy xarajat minimallasbtirilgan. Farqli o‘laroq Monopolistik raqobatlashgan firma samarodorlik shkalasidan kam bo‘lgan miqdorda mahsulot ishlab chiqaradi.
  
• 
  mahsulot narxi mukammal raqobat sharoitida chekli xarajatga tenglasbadi, biroq narx Monopolistik raqobatdagi chekli xarajatdan baland.
  

о о ;




Q Q

4. 
   rasm. Mukammal va Monopolistik raqobat