Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiy

Bozor talabi individual talabga qarshi

Birinchi rasmda talab egri chizig‘i mahsulotga bo‘lgan individual talabni aks ettiradi. Tahlil uchun biz bozor talabiga, ya’ni aniq bir tovar yoki hizmatga bo‘lgan individual talablaming yig‘indisiga ta’rif berishimiz kerak.

Ikkinchi rasmdagi jadvalda shu bozoming ikkita subyekti; Katerina va Nikolasning muzqaymoqqa bo‘lgan talabi ko‘rsatilgan. Katerinaning talab grafigi u aniq bir narxdagi muzqaymoqni qaysi miqdorda xarid qilishini ko‘rsatadi. Nikolasning talab grafigi esa u qancha muzqaymoqni sotib olishini ko‘rsatadi. Har bir narxdagi bozor talabi ikkita subyektning talabini yig‘indisini ifodalaydi.

Ikkinchi rasmdagi grafikda shu ikkita talab grafikiga tegishli egri chiziq ko‘rsatilgan. Shunga e’tibor beringki, bozor talabi egri chizig‘ini olish uchun biz gorizontal holatda individual talabni ja’mini olamiz. Ya’ni, har bir narxda bo‘lgan umumiy talab miqdorini olish uchun biz har bir individual talab egri chizig‘inmg gorizontal o‘qida joylashgan yakka ko‘rsatkichlami jamlaymiz.

B
Rasm
ozorda talabning hajmi har bir xaridoming har bir narxdagi talab hajmining yig'mdisini tashkU etadi. Bozor talabining egri chizig‘i gorizontal joylashgan yakka talabning yig'mdisi deb olinadi. Agar narx 2.00$ teng bo‘lsa, Ketrinning talabi hajmi 2 ta muzqaymoq, Nikolasniki esa - 3 tani tashkil etadi. Bozorda bu narxda talab hajmi 7 ta muzqaymoqqa teng bo‘ladi.

so ОС -.50 1.00 t.so 2.00 z.so

3.00

12

10

Bizni bozoming ishlashini tahlil qilish qiziqtirgani uchun, biz ko‘pincha bozor talabmmg egri chizig‘i bilan ishlaymiz. Bozor talabining egri chizig‘i tovarga bo‘lgan umumiy talab miqdori narxlar o‘zgarishi va boshqa doimiy sharoitlardagi o‘zgarishini ko‘rsatadi.

Talab egri chizig‘ini siljishi

Talab egri chizig‘i boshqa teng sharoitlarda haqqoniy bo‘lsa, u vaqt o'tgan sari turg‘un bo‘lmaydi. Agar nimadir talab miqdorini o‘zgartirsa, bu holda talab egri chizig‘ining siljishi kuzatiladi. Masalan, deylik, Amerikalik Tibbiyot assotsiatsiyasi odamlar ko‘p miqdorda muzqaymoq iste’mol qilishsa, ular uzoq umr ko‘rishini aniqlashdi. Bunday kashfiyot

22

talab egri chizig‘ini ko‘taradi. Har bir paytdagi narxda xaridorlar ko'proq muzqaymoqni sotib olishni xohlaydilar, va shu yol bilan talab egri chizig‘i siljiydi.

3. 
   rasmda talab egri chizig‘i siljishi aks ettirilgan. Har bir narxdagi talabni ko‘paytiradigan har qanaqa o‘zgarish, masalan Amerikalik Tibbiyot assotsatsiyasining kashfiyoti, talab egri chizig‘ini o‘ng tomonga siljitadi va bunday siljish talabni ко ‘pay is hi deb nomlanadi. Har bir narxdagi talabni kamaytiradigan har qanaqa o‘zgarish talab egri chizig‘ini chap tomonga siljitadi va bunday siljish talabni pasayishi deb nomlanadi.
   

Talab egri chizig‘iga ko‘plab o‘zgaruvchan omillar o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Ulardan eng muhimi shulardir.