Toshkent moliya instituti "menejmet" kafedrasi "menejment"

Muammo: Optimal eksport narxini qanday belgilash? 

 

Kichik muammolar echimini ifodalash uchun savollar: 

Kichik muammo: Kompaniya tovar narxini qanday belgilaydi? 

1.4 

Talab  va  boshqa  tashqi  omillar  narx  belgilashga  qanday  ta‘sir 

ko‘satadi? 

1.5 

Mavjud  tovarlar  va  yangi  tovarlar  uchun  kompaniyalar  qaysi  narx 

shakllanish strategiyalaridan foydalanadi? 

1.6 

Kompaniyalar  narx  belgilashda  qay  tariqa  xarajatlar,  talab  va 

raqobatga yo‘naltirilgan usullardan foydalanadi? 

Echim:  Narx  bilan  bog‘liq  qarorlarga  qator  tashqi  omillar,  xususan, 

xaridorlar  kutayotgan  narx,  ularning  narx  va  sifat  o‘rtasidagi  aloqa  haqidagi 

tasavvuri, raqobatchilarning narxga reaktsiyasi, savdoning reaktsiyasi, shuningdek, 

iqtisodiy sharoitlar ta‘sir ko‘satadi. 

Narx belgilash uchun kompaniya xaridolrlar muqobil narxlarga qanday javob 

qaytariini  bilishi  lozim.  Eng  ideal  holatda  firma  turli  narx  darajalarida  qancha 

miqdorda tovar sotilishini ko‘rsatadigan talab egri chizig‘i tuzishga harakat qiladi. 

Bu kompaniyaga ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olgan holda umumiy tushum 

miqdorini  hisoblab  chiqish,  turli  narx  darajasida  olish  mumkin  bo‘lgan  foydani 

aniqlash  va  eng  ma‘qul  keladigan  narx  belgilashga  imkon  beradi.  Talab  egri 

---

374 

 

chizig‘i  narx  sezuvchanligini  ham  tavsiflaydi.  Kompaniyalar  tushumni  oshirish 

uchun xaridorlar narx sezuvchanligi past bo‘lganda qimmatroq narx belgilashi, narx 

sezuvchanligi kuchli bo‘lganda esa – arzonroq narx belgilashi mumkin. Eng yuqori 

ko‘rsatkich  tahlili  yordamida  oxirgi  sotilgan  tovar  birligidan  eng  yuqori  tushum 

miqdori uni ishlab chiqarish xarajatlariga teng bo‘lgan nuqtada foydani maksimal 

qiladigan narx belgilanadi. 

Mavjud tovarlar uchun narx shakllanish strategiyalari to‘g‘ri keladigan narx 

darajasi  belgilash  va  avvalgi  narx  o‘zgarishiga  nisbatan  qaror  qabul  qilish  yoki 

barqaror narxlarni qo‘llab-quvvatlashga yo‘naltiriladi. YAngi tovarlar uchun odatda 

«qaymog‘ini  olish»  va  «bozorga  kirib  borish»  nomi  ostidagi  narx  shakllanish 

strategiyalari  qo‘llanadi.  Bunda  «qaymog‘ini  olish»  strategiyasi  dastlab  qimmat 

narx belgilangan hollarda foydalaniladi va talab elastik bo‘lmagan yoki kompaniya 

patent  himoyasi  bilan  ta‘minlangan  hollarda  maqsadga  muvofiq.  «Bozorga  kirib 

borish»  strategiyasi  dastlab  arzon  narx  belgilashni  ko‘zda  tutadi  va  talab  elastik 

bo‘lgan  hollarda  maqsadga  muvofiq  sanaladi.  Narx  shakllanish  strategiyalari 

assortiment  guruhlari  uchun  ham  ishlab  chiqiladi.  Assortiment  guruhidagi  turli 

tovarlar o‘rtacha narx yoki nufuzli tovarlarni afzal ko‘adigan tejamkor xaridorlani 

qiziqtirish maqsadida turli narx segmentlariga qarataladi.  

Xulosa:  Shunday  qilib,  kompaniya  avvalo,  quyidagilarni  amalga  oshirishi 

lozim: 



 narx shakllantirish maqsadlarini aniqlash; 



  narxni  belgilab  beradigan  omillarni  (xarajatlar,  talab  va  h.k.)  ajratib 

ko‘rsatish; 



 shu axborotni hisobga olgan holda o‘z narxlarini shu doirada belgilaydigan 

narx doirasini belilab beradigan narx shakllantirish strategiyasini ifodalash; 



  yoki  talabga,  yoki  xarajatlarga  yo‘naltirilgan  usul  asosida  narx  darajasini 

belgilash; 



  iste‘molchilarga  taklif  etiladigan  yakuniy  narx  va  savdo  chegirmalarni 

belgilash; 



  narx  belgilangandan  so‘ng  iste‘molchi  va  raqobatchilar  reaktsiyasini 

aniqlash;  



  yakuniy  bosqichda  kompaniya  qo‘yilgan  maqsadlarga  erishish  uchun 

narxlarni nazorat qiladi.