Toshkent moliya instituti "menejmet" kafedrasi "menejment"

Ishlab chiqarishni boshqarishda “ob‟ekt” va “sub‟ekt” tushunchalari 

Ishlab 

chiqarish 

bo‗g‗inlari 

Boshqariluvchi  tizim 

(ob‘ekt) 

Boshqaruvchi tizim  

(sub‘ekt) 

1 

2 

3 

Korxona 



  tsexlar, uchastkalar 



 

direktor  va  unga  bo‗ysinuvchi  barcha  

boshqaruv apparati 

Tsexda 



  uchastkalar 



 

Tsex  boshlig‗i  va  unga  bo‗ysinuvchi  

barcha boshqaruv apparati 

Uchastkada 



  ishchilarning 

ish 

joylari 



 

uchastka  boshlig‗i  va  unga  bo‗ysinuvchi 

barcha boshqaruv apparati 

Ish joylarida 



  Mexnat vositalari 



  ishchilar, xizmatchilar va boshqa xodimlar 

 

3. Ishlab chiqarishni boshqarishda shahsiy-insoniy va moddiy-ashyoviy 

omillar mohiyati, ishlab chiqilgan maxsulot sifatini boshqarish, maxsulot 

sifatiga ta‟sir ko„rsatuvchi omillari. 

 

 Boshqaruvning  xar ikkala    tizimi  o‗zaro aloqador  bir  butunni  tashkil  qiladi 

va  bir-biriga  ta‘sir  ko‗rsatadi.  Bir  tomondan,  boshqaruvchi  tizim  boshqariluvchi  

tizimga  ta‘sir  ko‗rsatgan  xolda  uning  tarkibini  o‗zagartiradi,  uni  muayyan  eng 

qulay  va  eng  muvofiq  nisbatga    keltiradi.  Ikkinchi  tomondan  esa,  boshqariluvchi 

tizim boshqaruvchi tizimga aks ta‘sir ko‗rsatadi. 

Masalan, boshqariluvchi tizimning ko‗lami qanchalik katta bo‗lsa, boshqaruv 

organlari  tizimi  shunchalik  katta  bo‗ladi.  Boshqariluvchi  tizim  qanchalik  yaxshi 

uyushtirilgan  va  uning  mexanizmi  yo‗lga  qo‗yilgan  bo‗lsa,    boshqaruvchi  tizim 

xam shunchalik kichik bo‗ladi. 

Ishlab chiqarish ikki turdagi boshqarishni tashkil qiladi: 



 

buyumni, ya‘ni mexnat vositalarini boshqarish; 



  odamlar ( ishchilar)ni boshqarish. 

Buyumni  boshqarish  uning  o‗zini  ishlab  chiqarish  jarayonidan  iborat.  Bu 

jarayonda  ishchilar  moddiy  boylik  olish  maqsadida  mexnat  buyumlariga  ta‘sir 

ko‗rsatadilar va boshqarish sub‘ekti rolini bajaradilar. Moddiy boylik olish uchun 

mexnat  buyumlariga bevosita ta‘sir ko‗rsatadigan ishchilar ikki turga: 



 

boshqaruvchi tizimda boshqarishning ob‘ekti  (odamlarni boshqarish); 



 

boshqariladigan tizimda boshqarishning sub‘ekti (buyumni boshqarish) 

sifatida ishtirok etadi. 

 

Shunday  qilib,  ishlab  chiqarishni  boshqarish  -  ishchilarni  boshqarishdan 

iborat  bo‗lib,  ular  o‗z  navbatida    mexnat  vositalarini  boshqaradilar.  Odamlarni 

boshqarish ishlab chiqarishda ularning munosabatlariga xam ta‘sir ko‗rsatishdir.  

Masalan,  xar  bir  korxona  tsexlararo  asosiy  va  yordamchi  tsexlar  o‗rtasida, 

xar  bir  tsexda  esa  uchastkalararo;  o‗z  navbatida  xar  qaysi  uchastka  yoki 

---

78 

 

brigadalarning  ishchilari  o‗rtasida  ishlab  chiqarish  aloqalari  va  munosabatlari 

mavjud bo‗ladi.  

Shuningdek,  korxonalar  boshqa  korxonalar  bilan  maxsulot  sotish,  ishlab 

chiqarish vositalari bilan ta‘minlash borasida xam ishlab chiqarish aloqalarini o‗rnatadi. 

Bu  munosabatlar  kooperatsiya  va  mexnatni,  ishlab  chiqarishni  ixtisoslashtirish 

darajasiga bog‗liq.  

Iqtisodiy  faoliyat  ishlab  chiqarishdan  boshlanada.  Xar  qanday  ishlab 

chiqarishda  ikki  omil  -  shaxsiy-insoniy  omil  va  moddiy-ashyoviy  omil  ishtirok 

etadi. Chunonchi:  

I

k                           

ICh



T



A



I 

 

     

ICh

v

 

 

Bu erda,