Toshkent moliya instituti "menejmet" kafedrasi "menejment"

Psixologik omillar. Psixologik omillar tarkibiga tovar sotib olishni asoslash, 

qabul  qilish,  o‘zlashtirish,  ishontirish  va  munosabat  kiradi.  Bu  omillar 

iste'molchining xulq atvoriga katta ta'sir ko‘rsatadi. Asoslash - shunday zaruriyatki, 

natijada  inson  zaruriyatni  qondirish  yo‘llarini va uslublarini izlaydi.  Insonlar  turli 

ehtiyoj  va  xohishga  ega.  Agar  xohish  etarli  darajada  kuchli  bo‘lsa,  inson  ma'lum 

harakatni amalga oshiradi, ya'ni xarid qiladi. 

Inson  o‘z  xohishini  asoslagandan  so‘ngra,  u  harakatni  amalga  oshirishi 

mumkin. Lekin, uning harakatining xarakteri mazkur holatni qanday qabul qilishiga 

ko‘p jihatdan bog‘liq bo‘ladi. Masalan, ikki xil xaridor mavjud ob'ektiv holatni ikki 

---

185 

 

xil  baholashi  natijasida  bir-biriga  o‘xshamagan  ikki  xil harakatni  amalga  oshirishi 

mumkin. 

O‟zlashtirish  -  bu  shaxsning  ko‘p  vaqtlar  davomida  yig‘ilgan  tajribalari 

asosida xulq-atvorida bo‘ladigan o‘zgarishlardir. 

Iste'molchilarning  xulq-atvoriga  ishonganlik,  ya'ni  ma'lum  darajada  tovar 

haqida  tasavvurga  ega  bo‘lish  ham  ta'sir  ko‘satadi.  Ishonchlilik  aniq  bilimga, 

fikrga,  e'tiqodga  asoslanadi.  Shu  sababli  marketologlarning  iste'molchilarning 

sotilayotgan tovar haqida qanday tasavvurga ega ekanligini bilishlari ham foydadan 

xoli  emas.  Ma'lumki,  ishonmaslik  ma'lum  tovarni  xarid  qilishda  to‘sqinlikni 

vujudga keltiradi. 

Insonlarning 

kiyim-kechakka, 

oziq-ovqat 

mahsulotlariga, 

musiqaga, 

siyosatga, dinga va boshqa ko‘pgina narsalarga ma'lum bir munosabati shakllanadi. 

Munosabat - bu ma'lum bir predmet va g‘oyalarga nisbatan turg‘un holdagi 

yaxshi va yomon baho, fikr, his-tuyg‘ularning shakllanishi bo‘lib, u xaridorlarning 

xulq  atvoriga  kuchli  ta'sir  ko‘rsatadi.  Munosabatni  o‘zgartirish  qiyin,  lekin 

marketing  siyosatini  shakllantirishda  bu  munosabatni  ma'lum  bir  munosabatga 

maksimal darajada moslashtirib hisobga olish talab etiladi.