Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

2.10. Moliyaviy tahlilda qo‘llaniladigan boshqa axborotlar
Moliyaviy tahlilda qoMlaniladigan boshqa axborot manbalariga 
quyidagilar kiradi:
- Т а’sis hujjatlari;
- Reja va prognoz m a’lumotlari;
- Statistika hisobotlari;
- Soliq hisobotlari;
- Xalq banki hisobotlari;
- Boshqaruv hisobi va hisoboti ma’lumotlari.
Та’sis hujjatlariga korxona faoliyatining tartibi va shartlarini 
belgilab 
beruvchi Nizomi kiradi. Nizomda korxonaning tashkiliy
huquqiy shakli, uning nomi, joylashgan o‘mi, ustav kapitali miqdori,
tarkibi, uning boshqaruv va nazorat organlarini shakllantirish tartiblari, 
foydani taqsimlash, fondlami shakllantirish tartiblari, korxonani qayta 
tashkil etish va tugatish tartiblari belgilanadi.
Reja ma’lumotlari va prognoz ko‘rsatkichlar. Reja va prognoz 
ko‘rsatkichlariga korxonaning biznes rejasi, kelgusi davrlar bo‘yicha 
prognoz 
ko4rsatkichlarini kiritish 
mumkin. 
Reja 
va 
prognoz
ma’lumotlari korxona boshqaruvchisini maqsadliligini ta’minlashda, 
biznes samaradorligini va moliyaviy holatini yaxshilashga eng muhim 
dastak sifatida qarashi mumkin.
Reja kocrsatkichlarini belgilash - bu 
resurslardan samarali
foydalanishni va foydani o ‘stirishning muhim omili hamdir.
Statistika hisobotlari. Statistika hisobotlari, korxona boshqaruvi 
yuzasidan quyidagi muhim muammolami hal qilish imkonini beradi.
163

---

Ya’ni:
- hodisa va jarayonlar, ularning natijalari haqidagi ijobiy va salbiy 
o'zgarishlami doimiy bilib turishda;
- ko'rsatkichlami tahlil etish orqali ularning sifatini baholashda;
- statistika manbaalari asosida xo4jalik yurituvchi subyektning 
kelgusidagi rivojlanish tendensiyalarini belgilashda;
- boshqaruv subyektlari da haqqoniy ma’lumotlarga nisbatan xavfsiz 
va ishonch hissini shakllantirishda;
- aniq faktlarga tayangan holda faoliyatni boshqarishda;
- kamchiliklar yo4l qo‘yilayotgan bo‘g‘inlar va ularni bartaraf 
etishda muhim chora-tadbirlami belgilashda juda muhim hisoblanadi.
Statistika hisobotlarini tuzish va topshirish tartiblari Davlat 
statistika qo4mitasi tomonidan belgilanadi.
Statistik hisobotlarni faqat davlat tomonidan ko'rsatkichlami 
jamlash, tahlil qilish va prognozlash mazmunida qarash noto4g4ri. Ushbu 
hisobot shakllaridagi m a’lumotlarga birinchi navbatda o 4z biznes 
samaradorligi va natijaviyligini baholashda korxona egalari va 
boshqaruv xodimlariga qay darajada muhimligini anglash lozim.
Xo'jalik yurituvchi subyektlar uchun quyidagi davlat statistika 
hisobotlari belgilangan:
- narx statistikasi;
- investitsiya va qurilish statistikasi;
- sanoat statistikasi;
- tashqi iqtisodiy faoliyat va savdo statistikasi;
- qishloq xo4jaligi statistikasi;
- ekologiya statistikasi;
- ijtimoiy soha statistikasi;
- mehnat va axo demografiyasi statistikasi;
- aholining yashash sharoitlari va xizmatlar statistikasi;
- transport va aloqa statistikasi;
- tadbirkorlik va bank-moliya xizmatlari statistikasi.
X o4jalik subyektlarining u yoki bu statistika hisobotlarini tuzishi va 
taqdim etishi qonun normalari asosida hal etiladi.
164

---

Soliq hisobotlari. Soliq hisoboti soliq toMovchining soliq va boshqa 
majburiy toMovning har bir turi bo‘yicha yoki toiangan daromadlar 
bo^yicha hisob-kitoblar hamda soliq deklaratsiyalarini, shuningdek, 
ularga doir ilovalami o ‘z ichiga oladigan hujjati boMib, u Davlat soliq 
qo^mitasi va Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlanadigan shaklda 
tuziladi. Hisobot soliq toMovchi tomonidan Soliq Qocmitasi belgilangan 
muddatlarda, soliq toMovchi hisobga qo'yilgan joydagi davlat soliq 
xizmati organiga taqdim etiladi.
Xalq banki hisobotlari. Xalq banki hisobotlari shaxsiy va ixtiyoriy 
jam g6arib boriladigan pensiya jam g4armalari yuzasidan axborotlarni 
jamlaydi va xalq bankiga taqdim etiladi.
Boshqaruv hisobi va hisoboti ma’lumotlari.
Boshqaruv hisobi - korxona rahbari va menejerlarini har tomonlama 
ilmiy asoslangan qarorlar qabul qilish uchun zarur boclgan ma’lumotlar 
bilan ta’minlovchi hisobdir. Boshqaruv ma’lumotlaridan faqat xo'jalik 
yurituvchi subyektlaming boshqaruv xodimlarigina foydalanadilar. 
Boshqaruv hisobi 
m a’lumotlaridan 
asosan kelgusidagi 
iqtisodiy 
faoliyatni rejalashtirish (byudjetlashtirish) va oqilona boshqaruv 
qarorlarini qabul qilishda foydalaniladi.
Boshqaruv hisoboti - boshqaruv hisobi ma’lumotlari asosida 
ixtiyoriy mazmunda tayyorlanadigan va korxona boshqaruviga taqdim 
etiladigan hisobotlardir. Unda moliyaviy hisobotlardan farqli jihatdan 
faqat moliyaviy emas, balki moliyaviy bo‘lmagan ko‘rsatkichlar ham 
aks etadi.