Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Buxgalteriya balansi elementlari va ularning tasnifiy belgilari
Buxgalteriya
balansi
elementlari
Tavsifi
Tarkibiy
tuzilishi
Aktivlar
—■
—----------
------------------------------
Subyekt 
nazorat 
qiladigan, 
kelgusida 
ulardan 
daromad 
olish 
maqsadida 
avvalgi 
faoliyat 
natijasida 
olingan 
iqtisodiy resurslardir
Uzoq 
muddatli
aktivlar:
-Asosiy vositalar:
-Nomoddiy aktivlar
-Uzoq 
muddatli 
investitsiyalar
135

---

-Ос rnati 1 adigan asbob- 
uskunalar
-Kapital qo‘yilmalar
Joriy aktivlar:
-Tovar
zaxiralar
moddiy
-Debitorlar
-Pul mablagiari
-Qisqa
investitsiyalar
muddatli
0 ‘z
manbasi:
mablag‘lari
-Ustav kapitali
Xususiy 
kapital 
(sarmoya)
Subyektning 
majburiyatlarini 
chegirib tashlagandan keyingi 
aktivlaridir
-Qo^hilgan kapital
-Zaxira kapitali
-Taqsimlanmagan
foyda
-Maqsadli tushumlar 
-Kelgusi davr to‘lovlar 
zaxirasi
Majburiyatlar
Shaxsning 
(qarzdoming)
boshqa 
shaxs 
(kreditor)
foydasiga 
muayyan 
ishni 
amalga oshirish, masalan mol- 
mulkni 
topshirish, 
ishni
bajarish, pul toiash va boshqa 
majburiyatlaridir 
yoxud
muayyan 
xatti-harakatdan 
tiyilib turish majburiyatidir, 
kreditor esa qarzdordan o4z 
majburiyatlarini 
bajarishini 
talab qilishga haqlidir________
Uzoq
majburiyatlar
muddatli
Joriy majburiyatlar
Korxona aktivlarlari va majburiyatlarini baholash.
Baholash 
- aktivlar va majburiyatlar e ’tirof etiladigan va moliyaviy 
hisobotlarda qayd etiladigan pul oichovining usulidir.
Moliyaviy 
hisobotlarda 
baholashning 
quyidagi 
usullaridan 
foydalaniladi:
BoshlangHch qiymat.
Aktivlar sotib olish vaqtida erishilgan 
tomonlaming o ‘zaro kelishuviga ko‘ra belgilangan joriy qiymati
136

---

bo'yicha aks ettiriladi. Majburiyatlar majburiyatni bajargunga qadar 
toclanadigan pul 
mablag'lari summasi bo4yicha majburiyatlarga 
almashib olingan mablag'lar summasida aks ettiriladi.
Joriy qiymat.
Aktivlar ana shu yoki shunga o4xshash aktiv endigina 
sotib olingan bo4lgandagi holatda toManishi kerak bo4lgan pul 
mablag4lari summasi bo4yicha hisobotda aks ettiriladi. Majburiyatlar 
majburiyatni to la s h uchun talab etiladigan pul mablag‘larining 
diskontlanmagan summasida aks ettiriladi.
Sotish qiymati
. Aktivlar sotishdan olinishi mumkin bo4lgan pul 
mablag‘lari summasi bo4yicha aks ettiriladi. Majburiyatlar ulami to4 lash 
qiymati bo4yicha aks ettiriladi, bunday qiymat esa majburiyatlami 
to4lash uchun talab etiladigan pul mablag4larining diskontlanmagan 
summasidir.
Diskontlangan qiymat
. Aktivlar xo'jalik yurituvchi subyektning 
normal faoliyati davomida aktivlami ko‘paytirishi lozim bo4lgan 
bo‘lg‘usi pul mablagiari tushumining diskontlangan qiymati bo‘lgan 
joriy qiymat bo‘yicha aks ettiriladi.
Majburiyatlar 
kelgusida 
o6tkaziladigan 
pul 
mablagMarining 
diskontlangan 
qiymatidan 
iborat 
bo'lgan, 
xo‘jalik 
yurituvchi 
subyektning oddiy faoliyati davomida majburiyatlami toclash uchun 
foydalanilishi mumkin boclgan joriy qiymat bo'yicha aks ettiriladi.
Balans qiymati
. Hisobot sanasida buxgalteriya balansida aktivlar va
i
majburiyatlami aks ettirish qiymatidir.
Xo'jalik yurituvchi subyektlar moliyaviy hisobotlami tayyorlashda 
boshlang4ich qiymatni baholash uchun asos qilib oladilar. Undan odatda 
baholashning boshqa asosiy tushunchalari bilan birgalikda foydalaniladi.