Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

0 ‘MM + UMKQ - UMA = 0 ‘AMN / TMZ
0 ‘AMN + KMKQ / TMZ
O 'z aylanma mablag'lari naqdligi va qisqa muddatli qarz kapitali
TMZlarni moliyalashtirishning asosiy manbasi hisoblanadi.
Xo'jalik yurituvchi subyektlarni iqtisodiy va moliyaviy salohiyatini 
oshirish yuzasidan quyidagi chora-tadbirlami ko'rish talab etiladi:
- xususiy kapitalni hajmini oshirish. Buning uchun xo'jalik 
yurituvchi subyektlar ta ’sischilarini qo'shimcha badallarini jalb qilish
630

---

shuningdek, faoliyatning keyingi davralari bo4yicha foyda summasini 
oshirish talab qilinadi;
- ko4p xarajat talab qiladigan asosiy vositalar, texnika va 
texnologiyalar o4miga yangilarini olib kirish;
- bank kreditlarini aniq biznes reja va foydali loyihalar hisobiga jalb 
etish hamda ulami umumiy mablagMar tarkibidagi hissasini kamaytirib 
borish, xo‘jalik yurituvchi subyektlaming moliyaviy qaram boMib 
qolmasligiga harakat qilish;
- xo‘jalik yurituvchi subyektlarda to4lov intizomiga, shartnomaviy 
shartlarga to4la amal etgan holda debitor va kreditor qarzlarining 
ko4payib ketmasligini oldini olish;
- aylanma aktiviarni manbalash yuzasidan ijobiy farqlanishlami 
ta’minlash;
- iqtisodiy resurslami joylashtirish va boshqarishdagi optimallikni 
yo‘lga qo4yish va h.k.
X o4jalik yurituvchi subyektlaming raqobatdoshlik ko4rsatkichlari 
tahlili shuni ko4rsatadiki, korxonalar raqobatda sinmasligi uchun 
quyidagilarga amal qilishlari lozim:
- mavjud m ablagiarini to 4g4ri joylashtirish va boshqarish;
- ijobiy faoliyat natijaviyligiga erisha borish;
- debitor qarzlami ko4paytirmaslik yoMlarini topish, mavjud debitor
qarzlami muddatida qaytarish chora-tadbirlarini ko4rish;
/
- kreditor qarz majburiyatlarini to4ov muddati bo'yicha nazoratini 
olib borish.
X o4jalik yurituvchi subyektlar iqtisodiy nochorligini belgilashda 
quyidagi ko4rsatkichlar tizimiga tayanish lozim:
xo‘jalik 
yurituvchi 
subyektlar 
to 4lov 
layoqati, 
qoplov 
koeffitsiyentini o'rganish;
- xo4jalik yurituvchi subyektlaming moliyaviy mustaqillik va 
qaramlik darajasini o 4rganish;
- uzoq muddatli va joriy aktivlami manbalashning holatini 
o 4rganish;
- o 4z va qarz m ablagiari o 4rtasidagi nisbatni o4rganish;
631

---

- aktivlar, kapital va majburiyatlar rentabelligini o'rganish
- ishlab chiqarish quvvatlaridan haqiqiy foydalanish darajasini 
o'rganish;
- asosiy va nomoddiy aktivlardan foydalanish darajasini o'rganish;
- muddati o4gan debitorlik va kreditorlik qarzlari holatini o'rganish.