Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

~ 3 -
c o h
 
BFMC. Молиявий натижалар тугрисидаги хисобот, Узбекистон Республикаси Адлия
Вазирлиги томонидан руйхатга олинган 27.08.1998 й. N 484
512
j

---

- faoliyatini to‘xtatish;
- sud jarayonlarini yo‘lga qo‘yish;
- zaxiralarni bekor qilish.
9Л0. Favqulodda foyda va zararlar tahlili
Foydaning joriy ko‘rsatkichi uning o'tgan yillarga tegishli qismi, 
kelgusidagi kutilishlarini prognoz, y a ’ni bashorat qilishda daromad va 
xarajatlaming alohida tarkibiy qismlarini baholash lozim. Ana shunday 
tarkibiy birliklardan biri bu favqulodda foyda va zararlar hisoblanadi.
Foyda va zararlami bashoratlashda uning tarkibiy elementlarining 
takroriyligiga muhim ahamiyat qaratiladi. Lekin, favqulodda moddalar 
bunday xususiyatga ega emas.
Shu sababli, ushbu tarkibni o ‘rganishda favqulodda foyda va 
zararlaming yuzaga chiqishiga muhim ahamiyat qaratish lozim.
Favqulodda daromad (zarar) - xo4jalik yurituvchi subyektning 
odatdagi faoliyatidan aniq farq qiladigan, ya’ni tez-tez yoki muntazam 
sodir boim aydigan voqealar yoki bitimlar natijasida yuz bergan 
daromadlar yoki xarajatlardir.
U yoki bu moddaning favqulodda zararlar sifatida aks ettirilishi 
uchun u quyidagi mezonlarga javob berishi kerak:
- korxonaning odatdagi xo‘jalik faoliyatiga xos emaslik;
- bir necha yil mobaynida takrorlanmasligi kerak;
- boshqaruv xodimi tomonidan qabul qilinadigan qarorlarga bog‘liq 
emaslik.
Tegishli moddalami favqulodda zararlar qatoriga kiritish yoki 
kiritmaslik to ‘g ‘risida qarorlar qabul qilishda ishlar amalga oshiriladigan 
sharoitlami ham hisobga olish lozim.
Foyda va zararlaming ushbu qatori favqulodda holatlar ya’ni 
taraflaming xohish irodasi va harakatlariga bog‘liq bo‘lmagan, tabiat 
hodisalari (zilzila, ko‘chkilar, bo'ron, qurg‘oqchilik va boshqalar), 
boshqa tabiiy ofatlar yoki ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatlar (urush holati, 
qamal holati, davlat manfaatlarini ko4zlab importni hamda eksportni
513

---

ta’qiqlash va boshqalar) keltirib chiqargan muayyan sharoitlardagi 
favqulodda, oldini olib bo'lmaydigan va kutilmagan holatlar bo'yicha 
majburiyatlari tufayli yuzaga chiqadi63.