Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Davr xarajatlari tahlili
Davr xarajatlari deganda - bevosita ishlab chiqarish jarayoni bilan 
bogiiq boim agan xarajatlar va sarflar tushuniladi.
Davr xarajatlariga quyidagi moddalar kiradi:
261

---

1. Sotish xarajatlari;
2.
M a’muriy xarajatlar;
3. Boshqa operatsion xarajatlar.
Sotish xarajatlari — savdo faoliyati jarayonlari davomida yuzaga 
keladigan sarfi ami ifodalab, bevosita sotish bilan bogiiq xarajatlami 
o‘zida 
mujassamlashtiradi. 
Ulaming tarkibiga tovarlami 
tashib 
keltirishdan boshlab, transport, reklama, savdo xodimlari ish haqlari, 
ijtimoiy sug‘urta, tovarlarning norma va undan ortiqcha yo‘qolishlari, 
gaz-yoqilgi va energiya, tovarlar sifatini saqlash, savdo xodimlari 
faoliyati davomiyligini ta’minlash va ulami maxsus shakl bilan 
ta ’minlash, marketing xarajatlari kiradi.
M a’muriy xarajatlar - faoliyat uzluksizligini ta’minlashda zarur 
soha b oigan, boshqarish bilan b o g iiq sarflami ifodalaydi. Bu xarajat 
elementi tarkibiga m a’muriy xodimlar ish haqi, ijtimoiy sug‘urtasi, 
xizmat avtomobillari bilan bogiiq, aloqa vositalari xizmatlari, xizmat 
safarlari, vakillik xarajatlari, m a’muriy binolar amortizatsiyasi kabi 
xarajatlar kiradi.
Boshqa operatsion xarajatlar - korxonalaming operativ faoliyati 
davomida yuzaga keladigan jarayonlar bilan b o g iiq sarflardan iborat. 
Bular asosan: kadrlar tayyorlash, loyiha va qurilish-montaj, maslahat va 
axborot xizmatlari, auditorlik xizmatlari, xizmat ko‘rsatuvchi xo‘jaliklar, 
xodimlar dam olishi, ekskursiya va sayohat bilan b o g iiq tadbirlar, 
kompensatsiya toiovlari, mukofot va taqdirlash, turli xil haq to iash va 
moddiy yordam sarflari, sud jarayonlari sarflari, soliq bo‘yicha jarimalar 
kabilardan iborat.
Yuqoridagilardan 
tashqari 
korxona 
xarajatlarining moliyaviy 
faoliyati 
bo‘yicha 
xarajatlar, 
favqulodda 
zararlar 
qatori 
ham 
tarkiblanadi.
Sotish xarajatlari quyidagi xarajat moddalaridan tarkib topadi.