Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Asosiy vositalarni amortizatsiyasi, ularni saqlash va ishlatish
________ xarajatlarining omilli tahlili modellari____________
______ Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar bo4yicha______
Asosiy vositalar va 
nomoddiy aktivlar
T a’sir etuvchi omillar
Omillar ta’sirining 
hisob-kitobi
Amortizatsiya
(eskirish)
Yoritish, isitish, suv 
ta’minoti va boshqa 
xarajatlar
Asosiy vosita (nomoddiy 
aktiv)laming balans 
qiymati (OS) va 
amortizatsiya 
normalarining (NA) 
______ o'zgarishi______
A = O S N A
AAos - AOS*NAO 
ДАпа = AOS 1 * ANA
Iste’mol qilingan 
xizmatlar miqdori (K) va 
qiymatining(S) 
o ‘zgarishi
M = K S
АМк = ДК* Ts0 
AMts = K fA Ts
Asosiy vositalarning 
joriy ta’mirlash 
xarajatlari
Ishlar hajmi (V) va 
qiymatining (Ts) 
o'zgarishi
ZR = V T s
AZRv = AVTso 
AZRts = V fA Ts
Yengil 
avtomobillarni 
saqlash xarajatlari
Yengil avtomobillar soni 
(KM) va bitta mashinani 
saqlash xarajatlari (ZS) 
o ‘zgarishi
Z = K M Z S
AZkm = AKM-ZSo 
AZzs = K M f AZS
4.6. Ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotlar tannarxini tahlili
Ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulot tannarxini tahlili tahlilda 
eng murakkab, qiyin va ko‘p mehnat talab qiladigan jarayon

---

hisoblanadi. Uning buxgalteriya xizmati xodimlari mehnat sigimidagi 
hajmi ham eng yuqori normani tashkil etadi.
Mahsulot (ish, xizmat)laming tannarxi - ishlab chiqarishning eng 
muhim samaradorlik ko4rsatkichi hisoblanadi.
Ishlab chiqarishning muhim samaradorlik ko‘rsatkichi bu ishlab 
chiqarish tannarxidir. Korxonaning moliyaviy natijasi va moliyaviy 
ahvoli avvalo ushbu samaradorlik ko'rsatkichiga bogiiqdir.
Xarajatlar boshqarish tizimining samaradorligi avvalo ulami tahlil 
etishni tashkil etilganligiga bog'liq. O cz navbatida bu quyidagilarga 
bogiiq:
- korxonada qoilanilayotgan hisob shakli va usullariga;
- hisob ishlarining avtomatlashtirish darajasiga;
- operatsion xarajatlami rejalashtirish va normalash holatiga;
soatlik, 
kunlik, 
dekadalik, 
oylik 
xarajatlar 
yuzasidan 
hisobotlaming shakllantirilganlik holatiga;
- 
real 
holat va 
natijani 
chuqur tahlil 
qilishda malakali 
mutaxassislarning mavjudligiga va h.k. omillarga bogiiq.
Ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotlar tannarxi tahlili obyekti 
sifatida quyidagilar tarkiblanadi:
- ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotning to iiq tannarxi va 
xarajat elementlari bo'yicha tahlili;
- bir so'mlik ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotga to‘g cri 
keladigan xarajat tahlili;
- alohida tur mahsulotlarning ishlab chiqarish tannarxi;
- xarajatlaming alohida moddalari bo'yicha tahlili;
- javobgarlik markazlari bo'yicha tahlili.