Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

35R a x im o v M . Iqtisodiyot subyektlan m o liy a v iy h olatining tahlili. 0 ‘ quv qo^llanma. Т .; Iqtisod- 
M o liy a , 2015. -392 b.
385

---

operatsiyalami amalga 
oshirish tartibi (kredit 
_________________
siyosati)_____________________________
Korxonalaming kreditga layoqatliligi tahlili va baholashni tartibga 
solishda asosiy m e’yoriy hujjat 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya 
Vazirligining 1998-yil 26-iyuldagi 
17-17/86-sonli buyrug'i bilan 
tasdiqlangan ( 0 ‘zR Adliya vazirligi tomonidan 14.08.1998 y. 474-son 
bilan ro4yxatga olingan) 1-son “Hisob siyosati va moliyaviy hisobot” 
nomli BHMS hisoblanadi.
Korxonalaming kreditga layoqatliligini o ‘rganishda har bir tijorat 
banki tomonidan ishlab chiqiladigan kreditlash va unga tenglashtirilgan 
operatsiyalami amalga oshirish tartibi (kredit siyosati) uslubiy asos 
bo‘lib xizmat qiladi.
Kreditlash va unga tenglashtirilgan operatsiyalami amalga oshirish 
tartibi (kredit siyosati)da korxonalaming kreditga layoqatliligini 
o 4rganishda uslubiy asos sifatida xo4jalik yurituvchi subyektlarining 
kreditni to 4lash qobiliyatini hisoblash uslubiyoti va tavakkalchilikni 
baholash tizimi ko4rsatib berilgan.
Har 
bitta 
bankning 
kreditlash 
va 
unga 
tenglashtirilgan 
operatsiyalami amalga oshirish tartibi ishlab chiqilgan bo4lib, unga ko4ra 
xo4jalik subyektlarining kreditni to4 lash qobiliyatini hisoblash uslubiy oti 
va tavakkalchilikni baholash tizimi (Skoring tahlil tizimi) bir-biridan 
farq qiladi.
Xo'jalik subyektlarining kreditni to4!ash qobiliyatini hisoblash 
uslubiyoti va tavakkalchilikni baholash tizimida kreditga layoqatlilik -
bu xo4jalik subyektlarining moliyaviy holatini, ulaming krediti o 4z 
vaqtida va tocla qaytirish qobiliyatini baholash deb ta’rif berilgan.
Xo'jalik 
subyektlarining 
kreditga 
layoqatliligi 
bir 
qator 
ko4rsatkichlar bilan tavsiflanadi. Ko'rsatkichlar soni chegaralanmaydi va 
har bir tijorat banki tomonidan xizmat ko‘rsatadigan mijozlari 
faoliyatining o4ziga xos tomonlaridan kelib chiqib belgilanadi.
386

---

Mazkur uslubiyotda kreditga layoqatlilikning zarur majburiy 
ko4rsatkichlari: kreditni qoplash koeffitsiyenti, likvidlilik va o 4z 
mablagMari 
bilan 
ta’minlanganlik 
(mustaqillik 
koeffitsiyenti), 
shuningdek, 
o 4z aylanma mablag4larining mavjudlik dinamikasi, 
to 4lanmagan qarzlar, foyda olib faoliyat ko'rsatishi va aylanma 
m ablag4larning aylanuvchanligi kabi ko4rsatkichlar ko4rib chiqiladi.
Kreditga 
layoqatlilikning 
asosiy 
ko'rsatkichlari 
quyidagi 
koeffitsiyentlardan iborat:
Qoplash, likvidlilik va o 4z mablagMari bilan ta ’minlanganlik 
(mustaqillik koeffitsiyenti).
Likvidlilik ko4rsatkichlari balansdagi eng likvidli elementlar va 
qisqa muddatli majburiyatlarning nisbati qandayligini baholash uchun 
qo4llaniladi. Tez sotiladigan aktivlar hisobiga bu majburiyatlarning 
qoplanishi qanchalik yuqori b o 4 Isa, firmaning mavqei shunchalik 
ishonchli hamda bankdan kredit olishga imkoniyati shunchalik yuqori 
bo'ladi.