Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliyaviy tahlil

12.4. Bankrotlikni aniqlashda qo‘llaniladigan ko‘rsatkichlar tizimi va ularning qiyosiy tahlili

Iqtisodiy nochorlikka olib keluvchi asosiy sabablardan biri korxonadagi iqtisodiy va moliyaviy salohiyatning pastligi bilan izohlanadi.

Iqtisodiy va moliyaviy salohiyatni holati va o‘zgarish darajalariga qarab xo‘jalik yurituvchi subyektlarni iqtisodiy nochorligi yo‘q, iqtisodiy nochorligi past, iqtisodiy nochorligi yuqori, iqtisodiy nochorligi eng yuqori kategoriyalarini tarkiblash ham mumkin.
Iqtisodiy nochorlik (bankrotlik)ning iqtisodiy salohiyatga nisbatan baholanadigan ko‘rsatkichlar tizimiga quyidagilarni kiritish mumkin:
- joriy aktivlar bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘rsatkichlari;
- uzoq muddatli aktivlar bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘rsatkichlari;
Iqtisodiy nochorlik (bankrotlik)ning moliyaviy salohiyatga nisbatan shuningdek, moliyaviy jihatdan barqaror, moliyaviy xavf-xatari bor, moliyaviy jihatdan nobarqaror va iqtisodiy nochor korxonalarini tarkiblash amaliyoti ham belgilanganligini qayd etish lozim.
Iqtisodiy nochorlik (bankrotlik)ning moliyaviy salohiyatga nisbatan baholanadigan ko‘rsatkichlar tizimiga quyidagilarni kiritish mumkin:
- o‘z mablag‘lari manbasi bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘rsatkichlari;
- majburiyatlar bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘rsatkichlar.
Iqtisodiy nochorlikni baholashda o‘rganiladigan iqtisodiy va moliyaviy salohiyat bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar tizimi

Ko‘rsatkichlar nomi	Hisoblash yo‘li	Nimani ifoda etishi
1	2	3
O‘z mablag‘lari bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘rsatkichlari
O‘z mablag‘larining (O‘m) to‘planish koeffitsiyenti (Ko‘tk)	Ko‘tk = O‘m / B	Korxonaning jami mablag‘larida (B) o‘ziga tegishli bo‘lgan mablag‘larining (O‘mm) holatini ifodalaydi
Moliyaviy qaramlik koeffitsiyenti (Kmq)	Qmq = B / O‘m	Bir so‘mlik o‘z mablag‘iga (O‘mm) qancha umumiy mablag‘ (B) to‘g‘ri kelishini ifodalaydi
O‘z mablag‘larining harakatchanlik koeffitsiyenti (Km)	Km = O‘mm + Umm - Uma / O‘m	Xususiy kapitalning har bir so‘miga to‘g‘ri keladigan oborot mablag‘lar naqdligini ifoda etadi
Umumiy harakatchanlik koeffitsiyenti (Kux) yoki umumiy harakatdagi mablag‘larni faollik koeffitsiyenti (Uxm)	Kux = Uxm / B	Harakatdagi mablag‘larni umumiy mablag‘lardagi hissasi
Sof harakatdagi mablag‘larning faollik koeffitsiyenti (Kf)	Kf = Sxm / O‘xm	Sof harakatdagi mablag‘larning umumiy harakatdagi mablag‘lardagi hissasini ifodalaydi