Mavzu: Sifat



Download 2,2 Mb.
Pdf ko'rish
Sana20.07.2022
Hajmi2,2 Mb.
#827294
Bog'liq
Taqdimot



Sifat, uning leksik-grammatik
xususiyatlari. Sifatlarda daraja. 
Sifatlarning otlashuvi. 
Sifatlarda
modal shakl. Sifatlarning
yasalishi va tuzilish jihatdan
turlari.
19/4-guruh talabasi 
Qoldosheva Ruxsora


Reja:
1.
Sifatning ta’rifi va leksik –
grammatik xususiyatlari.
2.
Sifatlarning ma’no jihatdan turlari.
3.
Asliy va nisbiy sifatlar.
4.
Sifat darajalari.
5.
Sifatlarning yasalishi.
6.
Sifatlarning otlashishi.
7.
Sifatlarning tuzilish jihatdan turlari.


Sifatning xususiyatlari
Leksik xususiyat
Grammatik xususiyat
morfologik
sintaktik
1.
Belgining darajasini
ko’rsatadi
2.
Otlashadi
3.
Fe’lga bog’lanib
otlashadi
1.
Aniqlovchi
2.
Kesim
3.
To’ldiruvchi
Sifatning ta’rifi va leksik –
grammatik 
xususiyatlari 
1. Sifatning belgisi
2. Rang-tus
3. Maza-
ta’m
4. Hajm-
o’lchov
5. Hid sifatlari
6. Makon-zamon


1.
Hususiyat sifatlari. Bunday sifatlar shaxs va narsalarning xil-
hususiyatlarini , holatini ifodalaydi; 
hushchaqchaq, 
g’amgin
.
2.
Rang 

tus sifatlari. Bular narsalarning turli xil rang-tusini ifodalaydi; 
kamalak rangi
3.
Maza
– ta’m
sifatlari. Bu sifatlar narsalarning maza-
ta’mini
bildiradi; 
shirin, achchiq.
4.
Hajm
– o’lchov
sifatlari. Bu sifatlar narsalarning hajmini, vaznini
o’lchovini
bildirib keladi; 
katta, keng.
5.
Hid sifatlari. 
O’z
-
o’zidan ma’lum
bu sifatlar narsalarning turlicha
hidlarini ifodalaydi; 
hushbo’y

badbo’y
.
6.
Makon-zamon sifatlari. Bular narsalarning
o’rin
va paytga nisbatan
olingan belgilarini ifodalaydi; 
hovlidagi, kuzgi.
Sifatlarning
ma’no
jihatdan turlari


Asliy sifatlar 

belgining to’g’ridan
-
to’g’ri ifodalaydigan va 
uni darajalash imkoniyatiga ega bo’lgan sifatlar.
misol: 
go’zal, chiroyli, shirin 
Nisbiy sifatlar 

belgining to’g’ridan
-
to’g’ri emas, balki 
boshqa bir tushunchaga nisbatlangan holda ifodalaydigan 
va daraja ko’rsatish imkoniyatiga ega bo’lmagan sifatlar.
misol: 
devoriy, oilaviy, kuzgi
Asliy va nisbiy sifatlar


Sifat darajalari
Oddiy darajadagi
sifatlar belgining
me’yordagicha
ekanligini
ko’rsatadi
va
maxsus
ko’rsatkichga
ega emas: 
yaxshi odam, katta
ko’cha
Orttirma daraja

Belgining meyyordan ortiq ekanligini bildiruvchi sifatlardir:
1. 
g’oyat
, nihoyatda, 
bag’oyat
2. qip

qizil, sap 

sariq
Qiyosiy darajadagi
sifatlar belgining
me’yordan
sal kam ekanligini qiyoslab, solishtirib
ifodalaydi va oddiy darajadagi sifatga

roq
qo’shimchasini qo’shish
bilan yasaladi: 
uzunroq, kuchliroq
Ozaytirma darajadagi
sifatlar belgining
me’yordan
kamligini ifodalaydi. Bu daraja quyidagicha
ifodalanadi:
1. oddiy darajadagi sifatlardan oldin: 
biroz, nim, hiyla, aytarli
2. 
oddiy darajadagi sifatga
-(i)mtir, -(i)sh, -gina
qo’shimchilarni qo’shish
orqali: 
qoramtir, 
sarg’ish


Sifatlarning yasalishi
Sifatlar yasalishiga
ko’ra
uch turga
bo’linadi
:
1.
Morfologik usul:
suvli, ishchan, keskir
2.
Sintaktik usul:
1. 
qo’shma
sifatlar: ishbilarmon, olachipor
2. juft sifatlar: 
qing’ir
-qiyshiq, yakka-yu yagona
3.
Takroriy sifatlar:
katta-katta, 
lo’ppi
-
lo’ppi


Sifatlarning otlashuvi
Ot oladigan
so’roqlarga
javob
bo’ladi
Misol: 
yaxshi topib
gapirar
Otga xos
qo’shimchalarni
oladi
Misol: 
yaxshining
so’zi
qaymoq
Otga xos sintaktik
vazifani bajaradi
Misol: yaxshi bilan
yursang yetarsan
murodga


1.
Sodda sifatlar bir asosdan iborat bo’ladi va ikki xildir: 
a) sodda tub sifatlar -
tarkibida so’z yasovchi 
qo’shimchalar bo’lmagan sifat: 
yashil, qizil
b) sodda yasama sifat 
– so’z yasovchi qo’shimchalar 
mavjud sifatlar: 
aqlli, bugungi
2.
Qo’shma sifatlar kamida ikkita asosdan iborat bo’lib va 
so’zlar ma’no jihatidan o’z mustaqilligini yo’qotib, ular 
o’rtasidagi munosabatlar sezilmaydi: 
rahmdil, ertapishar
3.
Juft sifatlar: 
och-nochor, ola 

bula 
4.
Takroriy sifatlar: 
katta 

katta, qozon - qozon
Sifatlarning tuzilish jihatdan turlari


UYGA VAZIFA
1. Tegishli
adabiyotlardan
mavzuni konspektlashtirish.
2.

Ona
tilidan
mashqlar
to’plami”dagi
tegishli
mashqlarni bajarish.
3. LTQdagi
mavzuga
tegishli
qoliplarni
to’ldirish
.

Download 2,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish