Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliyaviy tahlil

Moliyaviy hisobotga izohlar, hisob-kitoblar va tushuntirishlar. Moliyaviy hisobotga sharhlar. Turli xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining ko‘p qirraliligi hisobga olinadi, moliyaviy hisobotlar ulardan foydalanuvchilarni iqtisodiy qarorlar qabul qilish uchun zarur bo‘lgan barcha axborot bilan ta’minlay olmaydi, shu sababli yillik moliyaviy hisobotlarga qo‘shimcha ravishda ma’muriyat tomonidan tuziladigan moliyaviy sharh kiritiladi, unda xo‘jalik yurituvchi subyekt moliyaviy faoliyati va moliyaviy holatining asosiy belgilari tushuntirib beriladi va ular duch kelayotgan asosiy noaniqliklar bayon qilinadi. Bu sharhda xo‘jalik yurituvchi subyektning faoliyati natijalariga, faoliyatini qo‘llab-quvvatlash va mustahkamlash uchun investitsiya siyosatiga, jumladan joriy davrda, xususan kelgusi davrlarda dividendlar siyosatiga ta’sir qiluvchi asosiy omillar ochib beriladi.
Qo‘shimcha axborotni taqdim etish - tushuntirishlar, izohlar va hisob-kitoblar - xo‘jalik yurituvchi subyekt tomonidan maxsus shaklda yoki erkin shaklda taqdim etiladi.
Izohlar, hisob-kitoblar va tushuntirishlar jadvallar shaklida ham, boshqacha tarzda ham bo‘lishi mumkin.
Moliyaviy hisobotlar moliyaviy natijalarni va boshqa xo‘jalik operatsiyalarini aks ettiradi, ularni moliyaviy hisobotlarning elementlari deb ataluvchi iqtisodiy tavsiflariga muvofiq alohida moddalarga guruhlaydi. Aktivlar, xususiy sarmoya va majburiyatlar buxgalteriya balansida xo‘jalik yurituvchi subyektning moliyaviy natijalarini aniqlash bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan elementlaridir. Daromadlar va xarajatlar faoliyat natijalari to‘g‘risidagi hisobotda xo‘jalik yurituvchi subyektning ko‘rsatkichlarini aniqlash bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan elementlaridir. Pul mablag‘larining harakati to‘g‘risidagi hisobot faoliyat natijalari va buxgalteriya balansi elementlaridagi o‘zgarishlar to‘g‘risidagi hisobotning elementlaridir.

2.7. Moliyaviy hisobotni tuzishda milliy va xalqaro standartlarning moliyaviy hisobot mazmuniga ta’siri

Mamlakatimizning xalqaro hamjamiyatga integratsiyalashuvi, xalqaro iqtisodiy munosabatlarning faollashuvi, chet el investitsiyalarining mamlakatimiz iqtisodiyotiga keng jalb etilishi xo‘jalik yurituvchi subyektlarga buxgalteriya hisobini yuritish va moliyaviy hisobot tuzishni ham jahon standartlari talablariga javob beradigan darajada tashkil etish talabini qo‘ymoqda.

Bu esa, moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga tayanilgan, «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi Qonun va boshqa me’yoriy hujjatlarga asoslangan. Buxgalteriya hisobining milliy standart (BHMS) larini ishlab chiqish zaruriyatini paydo qiladi. Ushbu standartlar buxgalteriya hisobi shakllari va usullarini tanlashda korxonalarning mustaqilligini ta’minlaydi.
2.10-jadval