Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliyaviy tahlil

Rxk=SF/ST*ST/A*A/XK

Bunda: Rxk- xususiy kapital rentabelligi;

SF-sof foyda;
ST-sotishdan sof tushum;
A-oxirgi hisobot sanasiga aktivlar summasi;
XK-oxirgi hisobot sanasiga xususiy kapital summasi.

1.52-jadval

Xususiy kapital rentabelligi va uning o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillar tahlili

t/r	Ko‘rsatkichlar	O‘tgan yil	Hisobot yili
1	Sof foyda	9000.0	9900.0
2	Sotishdan tushum	60000.0	63600.0
3	Aktivlar summasi	120000.0	126000.0
4	Xususiy kapital summasi	30000.0	30000.0

Xususiy kapital rentabelligi hisob-kitobi va uning o‘zgarishiga ta’sir etuvchi birliklarning hisob-kitobini quyidagi jadvalda keltirib o‘tamiz.

1.53-jadval
Omillar ta’sirining hisob-kitobi

Ko‘rsat kichlar	Hisob-kitoblar	Natija	Ta’sir darajasi
o‘tgan yili	Rxk(o‘y)=9000.0/60000.0x60000.0/120000.0x120000.0/30000.0 x 100%	30%
hisobot yili	Rxk(hy)=9900.0/63600.0x63600.0/126000.0x126000.0/30000.0 x 100%	33%
		+3%
Rentabellik o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillar hisob-kitobi
SF/ST ta’siri	Rxk(sf)=9900.0/63600.0x60000.0/120000.0x120000.0/30000.0 x100%	31.14%	1.14% (31.14-30.0)
ST/A ta’siri	Rxk(a)=9000.0/120000.0x63600.0/126000.0x120000.0/30000.0 x 100%	30,3 %	0,3 % (30,3-30.0)
A/XK ta’siri	Rxk(a)=9000.0/120000.0x60000.0/120000.0x126000.0/30000.0 x 100 %	31.5%	1.5 % (31.5-30.0)

Demak korxonada xususiy kapital rentabelligi o‘tgan yilga nisbatan +3 foizga ortgan. Bu o‘zgarish sof foydaning sotishdan tushumdagi salmog‘ining o‘zgarishi hisobiga +1.14% ga. (31.14-30.0) aktivlar aylanuvchanligining o‘zgarishi hisobiga +0,3 %ga (30,3-30.0), kapitalning tarkibiy o‘zgarishi hisobiga +1.5 %ga (31.5-30.0) o‘sishi tufayli ro‘y bergan. Hisob-kitobdagi noaniqliklar +,-0.4 ga teng.

1.7. Moliyaviy tahlilning boshqa fanlar o‘rtasida tutgan o‘rni va o‘ziga xos xususiyatlari

Moliyaviy tahlilning boshqa fanlar bilan bog‘liqligi va ular o‘rtasida tutgan o‘rni g‘oyatda muhimdir. Moliyaviy tahlil quyidagi fanlar bilan uzviy bog‘liqlikka va aloqadorlikka ega:

- buxgalteriya hisobi, moliyaviy hisobot, audit, iqtisodiyot nazariyasi, makro va mikro iqtisodiyot, investitsiya, moliya bozori va qimmatli qog‘ozlar, moliya matematikasi.
Tahlil fanining “Buxgalteriya hisobi” fani bilan bog‘liqligi.
Moliyaviy tahlil va buxgalteriya hisobi (Moliyaviy hisob, Boshqaruv hisobi) uzviy bog‘liqlik va aloqadorlik mavjud. Hech bir qayd etilgan, jamlangan va umumlashtirilgan hamda hisobotlangan axborot tahlilsiz, analitik qayta ishlovlarsiz boshqaruvda foydalanilmaydi. Uning eng muhim aloqasi tahlilda axborotlar oqimi bosh manbasi ekanligi bilan izohlanadi. Olingan axborotlarning 70-80 foizi buxgalteriya hisobidan olinadi.
Buxgalteriya hisobining xizmat vazifalariga hodisa va jarayonlarni qayd etadi, hujjatlashtiradi, analitik va sintetik hisobini yuritadi, moliyaviy hisobotlarni tuzish kiradi. Ularni qayta ishlab, tahlil etish va prognozlash tahlil yordamida amalga oshiriladi.
Xo‘jalik faoliyatini yo‘lga qo‘yish, erkin raqobat, investitsion jarayonlarning o‘zi axborotlarni chuqur tahlil etishni va boshqarurning asosli qararlarini qabul qilishda tahlilni muhim dastakka xayotiy zaruriyatning o‘zi barcha subyektlarni tahlilni amalga oshirishini talab etadi.
O‘ navbatida analitiklar, tahlilchilar buxgalteriya hisobining asosiy qoidalarini, normalarini bilmasdan turib zamonaviy tahlilni amalga oshira olmaydilar.