Toshkent moliya instituti korxonalarni rivojlantirish strategiyasi

Omillar  intensivligi  (factor  intensity)  —  ma’lum  bir  tovarni  yaratish  uchun  ishlab 
chiqarish omillari nisbiy sarfini belgilovchi ko‘rsatkich. 
2-tovar 1-tovarga nisbatan kapital sig‘imliroq hisoblanadi, agar bu tovarni ishlab chiqarishda 
sarflangan mehnat va kapital xarajatlari nisbati 1-tovarga sarflangan xuddi shu xarajatlar nisbatidan 
ko‘proq bo‘lsa, ya’ni: 
 
(K
2
/L
2
) > (K
1
/L
1
)  
Omillar  serobligi  (factor  abundance)  —  mamlakatning  ishlab  chiqarish  omillari  bilan 
nisbiy ta’minlanganligini belgilovchi ko‘rsatkich.  
Omillar serobligi ikki usul bilan aniqlanishi mumkin: har bir ishlab chiqarish omilining nisbiy 
narxlari  orqali  va  ishlab  chiqarish  omillarining  mutlaq  miqdori  orqali.  II  mamlakat  kapital  bilan 
yaxshiroq  ta’minlangan  sanaladi,  agar  bu  mamlakatda  kapital  va  mehnat  narxlari  nisbati  birinchi 
mamlakatdagi  xuddi  shu  nisbatdan  kichikroq  bo‘lsa,  ya’ni  kapital  II  mamlakatda  I  mamlakatga 
nisbatan arzonroq bo‘lsa:  
 
(P
k
*/P
L
*) < (P
k
/P
L
) 
 
Odatda kapital bahosi deganda foiz stavkasi, mehnat bahosi deganda esa ish haqi tushuniladi. 
Bu erda ham gap omillari intensivligi holatidagi kabi nisbiy ko‘rsatkichlar haqida ketyapti.  
Agar  omillar  serobliligini  ishlab  chiqarish  omillarining  mutlaq  miqdori  bilan  aniqlaydigan 
bo‘lsak,  u  holda  II  mamlakatda  mavjud  kapital  umumiy  hajmining  ishchi  kuchi  umumiy  hajmiga 
nisbati  I  mamlakatdagi  xuddi  shu  nisbatdan  yuqoriroq  bo‘lsa,  II  mamlakat  I  mamlakatga  nisbatan 
kapitalga boy sanaladi:  
 
(T
k
/T
L
) > (T
k
*/T
L
*) 
 
 

---

 
102 
 
18.3.-rasm. Mamlakatlarning ishlab chiqarish omillari bilan notekis ta’minlanganligi