Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

4. Alohida mehnat bozorlarida ish haqi darajasining aniqlash. Inson kapitaliga investitsiyalar

Mehnatning alohida turlariga talab va ish haqi darajasini belgilovchi bir qator umumiy omillar mavjud. Ularning asosiylari qo’ydagilar:

• 
  Mehnatning aniq turi taklifining cheklanganligi;
  
• 
  Bajariladigan ishlarning jozibadorligi;
  
• 
  Ishlovchilarning malakasi, kasbiy tayyorgarligi va mahorati.
  

Mamlakatdagi ishchi kuchi umumiy taklifini quydagi omillar belgilab beradi:

• 
  Mamlakat aholisini soni;
  
• 
  Aholining umumiy sonida mehnatga yaroqli bo’lganlar salmog’i;
  
• 
  Aholining jinsiy va yosh tarkibi.
  

Mehnatning sof raqobatli bozorida ish haqi darajasining shakllanishi quyidagi xususiyatlariga ega bo’ladi:

• 
  ish haqi darajasi alohida mehnat turiga yalpi talab va uning yalpi taklifi ta’sirida shakllanadi;
  
• 
  alohida ishga yollanuvchilar va ishga yollovchilar ish haqi darajasiga ta’sir ko’rsata olmaydi;
  
• 
  mehnatga umumiy talab yoki uning umumiy taklifidagi ancha katta o’zgarishlar ish haqi darajasida o’zgarish bo’lishiga olib keladi.
  

Monopsoniya sharoitida ish haqi darajasi quyidagicha aniqlanadi:

• 
  ishga yollovchilar ish haqi darajasini belgilashda nisbiy hukmronlikka ega bo’ladi;
  
• 
  alohida mehnat turi taklifining cheklanishi ish haqi o’rtacha darajasining ko’tarilishiga olib keladi;
  
• 
  mehnat turiga talab kamayganda ish haqi darajasi pasayadi.
  

Inson kapitaliga investitsiyalar quyidagi turlarda amalga oshiriladi:

• 
  ta’limga va malakaviy tayyorgarlikka investitsiyalar;
  
• 
  sog’liqni saqlashga investitsiyalar;
  
• 
  ishchi kuchi ko’nimligini ta’minlashga investitsiyalar.