Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

To’g’ri xarajatlar – bevosita tannarxda aks etib, mahsulot narxi tarkibiga kiradi.

Egri xarajatlar – tannarxda aks etmaydi va mahsulot narxiga ustama hisoblanadi.

Mahsulot birligini ishlab-chiqarishga qilinadigan sarf-xarajatlarni hisoblash uchun o’rtacha umumiy, o’rtacha doimiy va o’rtacha o’zgaruvchan xarajatlar tushunchalaridan foydalaniladi. O’rtacha umumiy xarajatlar yalpi (umumiy) xarajatlarning ishlab chiqarilgan tovar miqdoriga nisbatiga teng. O’rtacha doimiy xarajatlar doimiy xarajatlarni ishlab chiqarilgan mahsulot miqdoriga bo’lish yo’li bilan aniqlanadi. O’rtacha o’zgaruvchi xarajatlar o’zgaruvchi xarajatlarni ishlab chiqarilgan mahsulot miqdoriga bo’lish yo’li bilan aniqlanadi.

Eng yuqori darajada foyda olishga erishish uchun tovar ishlab chiqarishning zarur miqdorini aniqlash zarur. Bunda iqtisodiy tahlil vositasi bo’lib qo’shilgan xarajat tushunchasi xizmat qiladi. Avvalo qo’shilgan xarajat deb, keyingi qo’shilgan mahsulotning har bitta birligini ishlab chiqarish bilan bog’liq qo’shimcha xarajatlarga aytiladi. Qo’shimcha xarajatlarni har bir navbatdagi chiqarilgan qo’shimcha mahsulot birligi uchun aniqlash mumkin.