Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

Makroiqtisodiy darajada iqtisodiy o’sishning asosiy qiymat 
ko’rsatkichlari quyidagilar hisoblanadi: 
1. 
YaMM (IMM) yoki milliy daromadning mutloq hajmi va uning o’sish 
sur’ati; 
2. 
YaMM (IMM) yoki milliy daromadning aholi jon bosh hisobiga to’g’ri 
keladigan miqdori va uning o’sish sur’ati; 
3. 
YaMM (IMM) yoki milliy daromadning iqtisodiy resurs xarajatlari birligi 
hisobiga to’g’ri keladigan miqdori va uning o’sish sur’ati; 
Iqtisodiy o’sishni aniqlashda har uchala ko’rsatkichdan ham foydalanish 
mumkin, lekin ularning ahamiyati turlicha. 
Masalan: agar diqqat markazida iqtisodiy potentsial muammosi tursa, birinchi 
ko’rsatkichdan foydalanish ko’proq mos keladi. Alohida mamlakat va regionlardagi 
aholining turmush darajasini taqqoslashda, ko’proq ikkinchi ko’rsatkichdan 
foydalaniladi. Iqtisodiy samaradorlikni baholashda uchinchi ko’rsatkichga ustivorlik 
beriladi. 
Odatda iqtisodiy o’sish % (foiz) da o’sishning yillik sur’ati sifatida aniqlanadi. 
Masalan, agar o’tgan yili real YaMM 60 mlr. so’mni va joriy yilda 70 mlr. so’mni 
tashkil qilgan bo’lsa, o’sish sur’atini joriy yildagi real YaMM ning bazis davrdagi 
hajmiga bo’lish yo’li bilan aniqlash mumkin. Bu holda o’sish sur’ati 16,6% ni 
(70/60*100) tashkil qiladi. 
Mamlakatning iqtisodiy o’sish sur’atini xarakterlaydigan ko’rsatkichlar (real 
YaMM va aholi jon boshiga real YaMMning o’sishi) miqdoriy ko’rsatkichlar bo’lib, ular  
- birinchidan mahsulot sifatining oshishini to’liq hisobga olmaydi va shu sababli 
farovonlikning haqiqiy o’sishini to’liq xarakterlab berolmaydi; 
- ikkinchidan, real YaMM va aholi jon boshiga YaMMning o’sishi bo’sh vaqtning 
sezilarli ko’payishini aks ettirmaydi va farovonlik real darajasining pasaytirib 
ko’rsatilishiga olib keladi, – uchinchidan, iqtisodiy o’sishni miqdoriy hisoblash 
boshqa tomondan uning atrof muhitga va insonning hayotiga salbiy ta’sirini hisobga 
olmaydi.