Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

                                              
 
 Banklarga   qo’yilgan  omonatlarga  belgilangan  protsent, aholi  pulini  qay 
miqdorda  bankka  qo’yishi, qimmatbaho  qog’ozlar  shaklida  va naqd  pul  shaklida  
saqlashini belgilaydi. 
Ssuda  kapitaliga  talab  va taklif  asosida  muvozanatlashgan ssuda  protsenti  
belgilanadi. 
Odatda  bozor  va o’rtacha  protsent  normasi  farqlanadi. Bozor  protsenti  
normasi  bozordagi  ma’lum  vaqt mobaynida  belgilangan  protsent  bo’lib,  bozor  
konyunkturasiga  bog’liq. U iqtisodiyotdagi  o’zgarishga:  yuksalish   yoki   
tushkunlikka  tushishiga  qarab  tebranib  turadi.   O’rtacha  protsent  normasi  uzoq  
muddat  davomida  uning  o’zgarish  harakatini  ifodalaydi. 
Ssuda  kapitaliga  bo’lgan  talab  va  taklifga  qator omillar  ta’sir  qiladi; -  
Ishlab  chiqarish  hajmi; - Jamg’arilgan  pul  hajmi - ya’ni  jamiyatdagi  barcha  
sinflar va tabaqalar  jamg’armasi; - Ishlab  chiqarish  tsikllarini tebranishi; -  Ishlab  
chiqarishning  mavsumiy  sharoitlari;   - Inflatsiya  sur’ati; - Davlat  tomonidan  foiz  
stavkasini  boshqarilishi;  - Xalqaro omillar; 
a) - rasmda M1  shartnomasida  pulga  talab protsent   stavkasiga  bog’liq  
bo’lmay,  boshqa  omillarga:  tovarlar narxi summasi, pul birligi oborotining tezligiga  
bog’liq  bo’lganda,  talab  chizig’i  
y
  o’qiga  parallel  bo’ladi. b)-rasmda  jamg’arish  
uchun  pulga  talabning  protsent  stavkasi  bilan   bog’liqligi  ifodalangan.  Protsent  
stavkasi  qancha  yuqori  bo’lsa,  naqd  pul  holida  jamg’arib  saqlash    shuncha  
qimmatga  tushadi. Shuning  uchun  pulni   bankda saqlashga  intilish kuchayadi.  
Foiz   stavkasi  past  bo’lganda,  aksincha  likvidliligi  eng  yuqori  100 %  bo’lgan  
naqd  pul shaklida  saqlashga  intilish  kuchayadi.  Shu  bilan  birga qarz  oluvchilar  
uchun   aksincha  protsent   stavkasi   yuqori    bo’lsa   pulga  talab  shuncha  kam,   
aksincha   bo’lsa    yuqori  bo’ladi.  v)   rasmda   pulga   bo’lgan  umumiy  talab  va  
protsent   stavkasi   muvozanati    ko’rsatilgan.  
                                     
                                            
                                                     
 
foiz        
stavkasi
 
10