Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

2. Tarkibiy inqirozlar. Agrar inqirozlar va uning 
xususiyatlari.
 
 
Iqtisodiyotdagi inqirozlardan bir ko’rinishi yoki uning bir turi 
tarkibiy 
inqirozlardir
. Bu inqirozlarni ishlab chiqarishning ayrim sohalari bilan tarmoqlar 
rivojlanishi o’rtasidagi chuqur nomutanosibliklar keltirib chiqaradi. 
Tarkibiy inqirozlar bilan iqtisodiy tebranishlar va shu jumladan iqtisodiy 
faollikning mavsumiy tebranishlari ham mavjud bo’ladi. Masalan, bayramlar 
arafasidagi xarid qilish, iste’molchilik tovarlarining faollik sur’atida, asosan chakana 
savdoda sezilarli har yillik tebranishlarga olib keladi. Qishloq xo’jaligi, avtomobil 
sanoati, qurilish ham qandaydir darajada mavsumiy tebranishlarga duchor bo’ladi. 
Iqtisodiy faollik iqtisodiyotdagi uzoq muddatli tamoyillarga, ya’ni uzoq 
muddatli davr,  masalan,  25, 50 yoki 100 yil davomida iqtisodiy faollikning ortishi 
yoki pasayishiga bog’liq. Bu erda shuni ta’kidlash lozimki, ayrim mamlakatlarda 
(masalan AQSh) uzoq muddatli tamoyil sezilarli iqtisodiy o’sish bilan xarakterlansa, 
boshqalari uchun iqtisodiy o’sishning sekinlashuvi xos. 
Iqtisodiy faollikning tebranishini tushuntiruvchi ko’plab nazariy qarashlar 
mavjud bo’lishiga qaramasdan ko’pchilik iqtisodchilar, ishlab chiqarish va bandlik 
darajasini bevosita aniqlovchi omil umumiy yoki yalpi sarflar darajasi hisoblanadi, 
deb tasdiqlaydi.