Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

 
4-chizma. Real mahsulot o’sishini aniqlab beruvchi omillari. 
 
Mehnat unumdorligining o’sishini aniqlab beruvchi asosiy omil har bir 
ishlovchiga to’g’ri keluvchi asosiy kapital hajmi hisoblanadi. Ma’lum vaqt ichida, 
kapitalning hajmi mutloq ko’payishi mumkin, ammo ishchi kuchi soni tezroq o’ssa, 
mehnat unumdorligi pasayadi, chunki har bir ishchining asosiy kapital bilan 
qurollanganlik darajasi kamayadi. 
Ta’lim va malakali tayyorgarlik, mehnat unumdorligini oshiradi va natijada 
ancha yuqori ish haqiga ega bo’lish imkoniyatini beradi. Inson kapitaliga 
investitsiyalar qo’yish mehnat unumdorligini oshirishning muhim vositasi 
hisoblanadi. o’z - o’zidan aniqki, ishchi kuchi sifatining eng oddiy ko’rsatkichi ta’lim 
darajasi hisoblanadi. Xozirgi davrda respublikamiz xalq xo’jaligida band 
bo’lganlarning 30% ga yaqini oliy va o’rta maxsus ta’limga ega. Lekin oliy va yoki 
o’rta maxsus ta’limga ega bo’lganlar, aniq sohalardagi bilimlari darajasi bo’yicha 
boshqa rivojlangan mamlakatlardagi ishchilardan ancha orqada va ko’pchiligi ta’lim 
olgan sohasi bo’yicha faoliyat turida band emas. Shu sababli keyingi yillarda 
respublikamizda maktab, oliy va o’rta maxsus bilim yurtlarida ta’lim berishning 
progressiv (test va reyting) tizimlari joriy qilinmoqda. Kadrlar tayyorlashning milliy 
dasturida qo’yilgan vazifalarni amalga oshirishda ham ijobiy natijalarga 
erishilmoqda.  
Amaliy hayotda iqtisodiy o’sishni to’xtatib turuvchi omillar ham mavjud 
bo’ladiki, ular mehnat muhofazasi, atrof muhitning ifloslanishi va shu kabi holatlar 
natijasida kelib chiqadi. Keyingi yillarda Respublikada davlat tomonidan atrof muhit 
ifloslanishining oldini olish, xodimlar mehnat sharoitini yaxshilash va sog’lig’ini 
muhofaza qilishni tartibga solishda muhim tadbirlar amalga oshirildi. Bu o’z 

---

 
44
navbatida iqtisodiy o’sish sur’atiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Chunki bunday tadbirlarni 
amalga oshirish tegishli harajatlarni taqozo qiladi. Shu orqali mehnat unumdorligini 
oshirish uchun zarur bo’lgan mablag’lar boshqa tomonga jalb qilinadi.