Toshkent moliya instituti «iqtisodiyot» kafedrasi

3-Masala
Aytaylik, 200 dona mahsulot ishlab chiqarish uchun 200 ming so‘m, 201 donasiga 201 ming so‘m, 202 donasiga 202 ming so‘m sarflanadi. Hozirgi paytda 201 ta mahsulot ishlab chiqarganda firma foydasini maksimal darajaga yetkazadi. Firmaga shoshqaloq xaridor murojaat qildi. Qo‘shimcha bitta 202 mahsulot uchun u 3000 so‘m to‘lashga tayyor ekanligini uqtirdi. Agar qo‘shimcha bitta mahsulot ishlab chiqarish va sotish firmaning boshqa mahsulotlar ishlab chiqarishi va sotishiga xalaqit bermasa, u 202 mahsulotni ishlab chiqarishga rozi bo‘lishi kerakmi? Javobingizni izohlang.
Vаriаnt №3

1. 
   Korxona (firma) ning pul tushumlari va foydasi.
   
2. 
   O‘zbekistonda investistion faoliyatni ta‘minlash va uning shart-sharoitlari
   

3-Masala
Olimjon firmada injener bo‘lib, oyiga 500 ming so‘m maosh olardi. U kichik korxona tashkil qildi. Buning uchun 1500 ming so‘m bankdagi jamgarmasini olib ishlatdi. Undan tashqari bankdan 3000 ming so‘m kredit oldi. Undan 3000 ming so‘mni uskunalar sotib olishga sarfladi.
Agar yillik kredit prosenti 20%, bankdagi saqlayotgan puliga yillik foiz 12% bo‘lsa, iqtisodiy va buxgalteriya xarajatlarini hisoblang.


Vаriаnt №4

1. 
   Foyda miqdoriga ta‘sir ko‘rsatuvchi omillar.
   
2. 
   Milliy iqtisodiyotni rivojlantirishda ichki investitsiyalarning o‘rni
   

3-Keys

Fermerning oilasi 20 ga. yerda hosil yetishtiradi. Shu yerga to‘lanadigan bonitet bali bo‘yicha renta (yer solig‘i)1 ga. uchun 2000 so‘m, yollanma ishchilarga to‘lanadigan haq yiliga 600 ming so‘m, material, urug‘lik, mineral o‘g‘it, yonilg‘i va boshqa xarajatlari 700 ming so‘m, olingan qarzlar uchun bankka to‘lanadigan yillik foiz 140 ming so‘m, asosiy kapital amortizatsiyasi (mexanizmlar xizmat muddati 10 yil) – 400 ming so‘m. Agarda fermer mexanizmlarini sotib, bankka qarzini to‘lasa, unda 3 million so‘m qoladi.

Fermer asosiy kapital bilan bankdagi qarzi o‘rtasidagi farqni biznesga qo‘yib, shu summadan 12 % miqdorida daromad olishdan voz kechgan. Fermerga yillik 600 ming so‘m daromad bilan ishlashni taklif qilishayapti. Uning ayoli ham fermada ishlaydi. Boshqa joyda ishlaganda 200 ming so‘m haq olgan bo‘lar edi. Fermer o‘zining tadbirkorlik talantini 600 ming so‘m baholaydi.
Fermer xo‘jaligining yillik buxgalteriya foydasi va iqtisodiy xarajatlarini aniqlang.
Agar fermer oilasining daromadi 3 million so‘m bo‘lsa, buxgalteriya va iqtisodiy foydani hisoblang. Ularni aniqlashdan qo‘yilgan asosiy maqsad nima?

Vаriаnt №5

1. 
   Yalpi foydaning taqsimlanishi.
   
2. 
   Iqtisodiy o‘sish uning mezoni va ko‘rsatkichlari
   

3-Keys
Mahsulot ishlab chiqarishning o‘zgarishiga ko‘ra, iqtisodiy xarajatlar va uning tarkibi quyidagicha o‘zgaradi.

Ishlab chiqarilgan mahsulot	Fc	VC	TC	MC	AFC	AVC	ATC
0	120	0	120		-	-	-
1	120	90	210		120	90	210
2	120	170	290		60	85	145
3	120	240
4	120	300
5		370
6		450
7		540
8		650
9		780
10		930

Doimiy xarajatlar FC; O‘zgaruvchan xarajatlar VC; Umumiy xarajatlar TC; Me’yoriy xarajatlar MC; O‘rtacha xarajatlar ATC; O‘rtacha doimiy xarajatlar AFC; O‘rtacha o‘zgaruvchi xarajatlar AVC; Bu kategoriyalarni aniqlashni tushunish uchun eng ma’quli masaladan hamda grafik shaklidan foydalanish.

A) Berilganlar bo‘yicha xarajatlarni hisoblab, jadvalni to‘ldiring. Ularni grafik orqali ifodalang.
B) Bunda doimiy, o‘zgaruvchan va umumiy xarajatlar egri chiziqlarini bitta grafikda ifodalang:
– doimiy va o‘zgaruvchan xarajatlar o‘rtasida qanday farq bor?
– nima sababdan FS gorizontal chiziqni ifodalaydi?
– nima sababdan TS egri chizig‘i VC egri chizig‘iga o‘xshash? Izohlang.
D) O‘rtacha doimiy (AFC), o‘zgaruvchi (AVC), umumiy (ATC) va me’yoriy xarajatlar egri chizig‘ini bitta grafikda ifodalang:
– mahsulot o‘sishi bilan AFC egri chizig‘i qanday o‘zgaradi? Nima sababdan?
– AVC egri chizig‘i qanday o‘zgaradi? Nima sababdan?
– o‘rtacha xarajatlar qanday o‘zgaradi, nima sababdan?
– me’yoriy xarajatlarchi, nima sababdan? Izohlang.

Vаriаnt №6

1. 
   Foyda normasi va massasi hamda ularni hisoblash.
   
2. 
   Iqtisodiy o‘sish uning mezoni va ko‘rsatkichlari
   

3-Keys

Quyidagilarni diqqat bilan o‘qing. Uning qaysi birlarini o‘zgaruvchan xarajatlarga, qaysi birlarini doimiy xarajatlarga qo‘shamiz va nima sababdan?

1) bino, inshoot, asbob-uskuna amortizatsiyasi;
2) ishchilarning ish haqi;
3) korxona direktorining belgilangan maoshi;
4) mulk solig‘i;
5) elektr energiyasi va suv xarajatlari;
6) xomashyo xarajatlari;
7) material va instrumentlar sotib olish xarajatlari;
8) qo‘yilgan o‘z pul mablag‘lariga boy berilgan foiz;
9) yer solig‘i.


Vаriаnt №7

1. 
   Foyda normasiga ta‘sir ko‘rsatuvchi omillar.
   
2. 
   Iqtisodiy o‘sishning ekstensiv va intensiv turlari