Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

 

 

 

242 

 

Shu bilan birga shahar muhitini etnomadaniy belgilarsiz tasavvur etish ham yuqoridagi izlanishlarda ko‘zga 

tashlanadi.  SHaharni  badiiy-estetik  bezatishda  o‘ziga  xoslik,  betakrorlik,  etnomadaniy  an’analarga 

muvofiqlikni  izlash  emas,  balki  nasl-  nasabsiz,  milliy  belgisiz  «sotsialistik  shaxs»  va  «sotsialistik  san’at» 

yaratishga intilish ustun turadi. 

SHubhasiz, yuqoridagi uchta fundamental ahamiyatga ega talab shahar dizayni haqida tasavvurlar uyg‘otdi, 

shahar-inson  aloqalarini  badiiy-estetik  mohiyat  bilan  boyitishga  etakladi.  Toshkentda  Kamoliddin  Behzod 

nomidagi milliy rassomchilik va dizayn institutining ochilishi O‘zbekistonda dizayn san’atini alohida ilm-

fan, ijodiy faoliyat sifatida o‘rganish imkonini berdi. 

Respublikamizda  dizayn  haqidagi  qarashlar  endi  shakllanmoqda,  «shahar  dizayni»  tushunchasi  ham  endi 

qo‘llanilmoqda.  Bu  borada  olib  borayotgan  ilmiy  izlanishlarimiz  bizni  quyidagi  fikrlarni  bildirishga 

undaydi. 

Shahar  dizayni  shaharsozlik,  arxitektura,  shahar  infrastrukturasi  va  landshaftining  tarkibiy  kismi  sifatida 

qaralishi,  quriladigan  har  bir  inshoot,  shakllantiriladigan  infrastruktura  esa  badiiy-estetik  mohiyatga 

betakror,  rang-barang,  qiziqarli  ko‘rinishiga  ega  bo‘lishi  lozim.  Buning,  uchun  shaharsozlar,  arxitektorlar 

dizaynerlar bilan ijodiy hamkorlik o‘rnatishi darkor. 

Shahar dizayni rang-barang sohalar bilan bog‘liq ijodiy faoliyat turidir. U arxitektura, yo‘l transporti, savdo-

sotiq,  madaniy-  maishiy  xizmatlar  uyushtirish,  kommunikatsiya,  mebelshunoslik,  ijtimoiy  boshqarish  va 

tabiiy ravishda, san’atning barcha janrlarini, turlarini bilishni talab etadi. Shuning uchun «SHahar dizayni» 

kursini  ishlab  chiqish  va  mutaxassislar  tayyorlash  jarayoniga  joriy  etish  maqsadga  muvofiqdir.  Shahar 

dizayni  atrof-muhitga  shahar  dizayn  inson  triadasi  sifatida  yondashishga  undaydi.  Mazkur  konsepsiya 

markazida  shahar  va  inson  manfaatlarini  o‘zining  ijodiy  faoliyatida  uyg‘unlashtiruvchi  mutaxassis  – 

dizayner turadi. Aynan ushbu mutaxassis insonda ijtimoiy muhitdan, undagi badiiy-estetik va etnomadaniy 

qadriyatlardan to‘la qoniqish hissini uyg‘otadi, o‘z shahrini sevib, uni yanada go‘zal qilib, yaratib yashashga 

undaydi.SHahar  dizaynida  zamonaviy,  g‘arbona  va  an’anaviy,  sharqona  san’at  janrlarini,  turlarini 

uyg‘unlashtirish  imkoni  kattadir.  Ushbu  janrlarni,  turlarni  sintezlashtirish  mutaxassisni  erkin,  keng 

izlanishlarga  undaydi  va  uning  asarlarini  ommalashtiradi,  hayotiy  qiladi.  Demak,  shahar  dizayni  badiiy-

estetik ijodni ijtimoiy hayotga, amaliyotga yaqinlashtiradi, izlanishlarga pragmatik yo‘nalish beradi.