Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

 

Sirk  eng  qadimgi  an’anaviy

 

san’at  turlaridan  biri.  U  SHarqda  vujudga

 

kelgan  va 

dorbozlik  san’ati  deb  ham  atalgan,  ko‘chma  tomosha  sifatida  xalq  orasida  shuhrat  qozongan.  Unda  dorda 

langar bilan yurishdan tashqari, dorboz havo gimnastikachisi (chig‘iriqda) vazifasini ham bajargan. Pastda 

albatta  nog‘ora  dorbozning  harakatlariga  mos  ohangda  yangrab  turgan.  Ayni  paytda  pastda  qiziqchi, 

ko‘zboylog‘ich, akrobat (besuyak), ayiq o‘ynatuvchi ishtirok etgan, ba’zan askiyadan ham foydalanilgan. 

Sirk insonning nafaqat o‘z a’zolari  va hissiyotlari,  balki hayvonlar,  o‘yin asbobi bo‘lmish narsalar, 

makon,  tomoshabinlar  hissiyotlari,  atrof-muhit  ustidan,  kengroq  ma’noda  olganda,  dunyo  ustidan  cheksiz 

hukumronligini  namoyish  etishi  bilan  bizni  doimo  xavotirdan  hayratga  aylanadigan  estetik  idrok  etish 

jarayonini  boshdan  kechirishimizni  ta’minlaydi.  Zero  sirk  «sof  estetik»    san’at,  unda  bevosita  

manfaatdorlikni uchratmaymiz. Umuman, sirk musobaqa degan tushunchani inkor etadi. 

Sirkning  yana  bir  o‘ziga  xos  xususiyati,  unda  doimiy  masxaraboz-qiziqchining  ishtirok  etishi,  ya’ni 

kulgililik  xususiyatining  doimiy  mavjud  bo‘lishi  bilan  belgilanadi.  Sirk  san’atida  vorisiylik  birinchi 

navbatda  oilaviy  san’atkorlik,  qolaversa  ustoz-shogirdlik  an’analari  hukumron.  Umuman  olganda,  sirk 

san’ati millatni, ayniqsa yoshlarni mo‘‘jizaviylikdan hayratlanib, kulgililikdan forig‘lanib-jismonan baquvat, 

epchil,  o‘z  ruhi  a’zoi  badani  ustidan  hukumronlik  qila  oladigan,  katta  tabiatining  bir  qismi  bo‘lmish 

hayvonlar tabiatidan xabardor shaxs sifatida kamol topishida muhim ahamiyatga ega. 

Estrada  san’ati. 

San’at  turi  sifatida  estrada omuxtalik  tabiatiga ega, unda teatr, musiqa, sirk,  askiya 

unsurlari  yaqqol  ko‘zga  tashlanadi.  Masalan,  drama  va  komediyaning  kichik  shakllari,  intermediyalar, 

akrobotika,  pontomima,  janglyorlik,  qo‘shiq,  badiiy  o‘qish  v.b.  janrlar  muvaffaqiyatli  ijro  etiladi.  Unda 

zamonaviy muammolarning ko‘ngil ochish usullari va kulgi vositasida ifodasini, xilma-xil tanqid yo‘llarini 

ko‘rish  mumkin.  Falsafiylik,  ijtimoiy-siyosiy  mavzular  estradada  qisqa,  lo‘nda,  qiziqarli  tarzda  ochib 

beriladi. Estrada, sahnaviy san’at bo‘lsa-da, teatrdan aynan ana shu «engilligi», «ko‘ptomonlamaligi» bilan 

farq qiladi. Mashhur rus estrada aktyori E.Petrosyan shuni nazarda tutgan holda, bu san’at turini «san’atdagi 

jurnalistika» deb ataydi.